Accountant aansprakelijk na afgifte goedkeurende verklaring jaarrekening?

Een extern accountantskantoor geeft een goedkeurende verklaring af bij de geconsolideerde jaarrekening van een grote onderneming. Kort daarna gaat deze onderneming failliet. Kan een investeerder die op basis van deze goedkeurende verklaring een investering heeft gedaan in de onderneming, het accountantskantoor met succes aansprakelijk stellen voor de schade? Advocaat aansprakelijkheidsrecht Lennard Noordzij bespreekt deze zaak en gaat in op de norm die geldt voor aansprakelijkheid De gehoudenheid van een persoon of bedrijf om schade ontstaan uit een onrechtmatige daad of wanprestatie te vergoeden.
» Meer over aansprakelijkheid aansprakelijkheid van accountantskantoren.

Wat was er aan de hand?

Een groot concern gaat failliet, terwijl een investeerder kort daarvoor een flinke investering in het concern heeft gedaan. Dit deed de investeerder kort nadat twee extern controlerende accountants een goedkeurende verklaring bij de geconsolideerde jaarrekening van het concern gaven.

Wat is een goedkeurende verklaring?

Een goedkeurende verklaring houdt in dat de jaarrekening een getrouw beeld van het vermogen en resultaat van het concern weergeeft en dat de baten, lasten en balansmutaties rechtmatig tot stand zijn gekomen.

Aansprakelijkstelling accountantskantoor

De investeerder meent dat – nu het concern kort na deze verklaring failliet is gegaan – die verklaring nooit gegeven had mogen worden. De investeerder stelt daarom de controlerende accountants aansprakelijk, omdat zij door het afgeven van deze verklaring ten opzichte van hem onrechtmatig Ieder handelen of nalaten dat in strijd is met een wet of met de maatschappelijke betamelijkheid.
» Meer over onrechtmatig onrechtmatig hebben gehandeld.

Controle jaarrekening moet zorgvuldig gebeuren

Uit de wet volgt dat een accountantscontrole van de jaarrekening van ‘grote’ ondernemingen moet plaatsvinden door een extern controlerend accountant. Een accountant moet die taak vanzelfsprekend zorgvuldig uitoefenen.

Standaardarrest Vie d’Or

In het Vie d’Or-arrest is onder meer bepaald dat de accountant ervoor moet zorgen dat de informatie die uit de jaarrekening en goedkeurende verklaring volgt, een getrouw beeld geeft van het vermogen, het resultaat, de solvabiliteit en liquiditeit van de onderneming. Verder moet de jaarrekening voldoen aan de vereisten die de wet en (Europese) regelgeving stellen. Tot slot dient de jaarrekening ook in overeenstemming te zijn met de normen en standaarden die daarvoor in de beroepsgroep algemeen worden aanvaard.

Zorgplicht tegenover derden

Sinds het Vie d’Or-arrest, is het vaste rechtspraak dat een accountant ook een zorgplicht De verplichting van een opdrachtnemer om de zorg van een goed opdrachtnemer in acht te nemen.
» Meer over zorgplicht zorgplicht heeft voor derden wanneer hij zijn wettelijke taken, zoals de jaarrekeningcontrole, uitoefent. De zorgvuldigheid die door de accountant in acht moet worden genomen, strekt dus ook ter bescherming van de belangen van derden die op basis van een jaarverslag van een onderneming beslissingen nemen over die onderneming, zoals bijvoorbeeld een beslissing wel of niet te investeren in een onderneming.

Tuchtrechtelijk aansprakelijk

De Accountantskamer oordeelt in deze zaak dat op basis van de manier waarop de accountants de wettelijke controle hebben uitgevoerd, er inderdaad sprake is van een normschending. De tuchtrechter vindt dat de accountants met hun handelwijze “in aanmerkelijke mate de fundamentele beginselen van deskundigheid en zorgvuldigheid en van professioneel gedrag hebben geschonden”.

Ook sprake van beroepsfout?

Dat de accountants tuchtrechtelijk aansprakelijk zijn, betekent nog niet dat ook in civielrechtelijke zin sprake is van schending van een zorgvuldigheidsnorm (en daarmee van een (beroeps)fout). Wil er sprake zijn van een beroepsfout, dan moet de vraag worden beantwoord of de accountants hebben gehandeld zoals in vergelijkbare omstandigheden van een redelijk handelend en redelijk bekwaam vakgenoot mag worden verwacht.

Redelijk handelend accountant bij controle jaarrekening

Van een redelijk handelend en redelijk bekwaam extern controlerend accountant, mag worden verwacht dat de controle van een jaarrekening voldoende diepgaand wordt verricht, dat dit voldoende professioneel-kritisch wordt gedaan en dat hij ervoor zorgt dat hij daarvoor geschikte controle-informatie ontvangt. Zodat, als uiteindelijk een goedkeurende verklaring wordt gegeven, daarvoor ook reden is. In deze zaak oordeelde de rechtbank dat het accountantskantoor niet gehandeld heeft zoals van een redelijk handelend en redelijk bekwaam vakgenoot mag worden verwacht.

Niet redelijk gehandeld, maar toch niet aansprakelijk

Ondanks het oordeel dat de accountants niet hebben gehandeld zoals van een redelijk handelend accountant mag worden verwacht, oordeelt de rechtbank dat zij niet aansprakelijk zijn voor de door de investeerder geleden schade. Het lukte de investeerder namelijk in deze procedure niet om het causaal verband tussen de gemaakte fout van de accountants (het afgeven van de goedkeurende verklaring) en de door hem geleden schade aannemelijk te maken. Op basis daarvan werd de vordering op grond van onrechtmatige daad Onrechtmatig handelen leidt tot aansprakelijkheid. In sommige gevallen geeft de wet aan dat een derde aansprakelijk is voor door een ander veroorzaakte schade.
» Meer over onrechtmatige daad onrechtmatige daad afgewezen.