Tien klassieke uitspraken over aansprakelijkheid, nummer 6: Nefalit/Karamus

In de loop der jaren deed de Hoge Raad veel baanbrekende uitspraken binnen het altijd ontwikkelende aansprakelijkheidsrecht. Advocaat aansprakelijkheidsrecht Lennard Noordzij behandelt tien van deze (oudere) uitspraken. Eerder besprak hij (1) “Duwbak Linda”, (2) “Kleuterschool Babbel”, (3) “Poot/ABP”, (4) “Tandartsen” en (5) “Taxusstruik”. Hieronder behandelt hij het arrest “Nefalit/Karamus” uit 2006 (HR 31 maart 2006, NJ 2011/250). In deze zaak past de Hoge Raad voor het eerst proportionele aansprakelijkheid De gehoudenheid van een persoon of bedrijf om schade ontstaan uit een onrechtmatige daad of wanprestatie te vergoeden.
» Meer over aansprakelijkheid aansprakelijkheid toe bij onzekerheid over het causaal verband.

De feiten

Karamus was van 1964 tot 1979 als fabrieksarbeider werkzaam bij Nefalit, in haar asbestbedrijf. Bij hem is in 1997 longkanker vastgesteld. Karamus is aan deze ziekte in 2000 overleden. De erfgenamen van Karamus stellen dat Karamus in de uitoefening van zijn werkzaamheden voor Nefalit langdurig en intensief is blootgesteld aan asbeststof en dat de longkanker waaraan hij is overleden, mede daardoor is veroorzaakt. Zij vinden dat Nefalit te weinig heeft gedaan om te voorkomen dat werknemers in aanraking zouden komen met asbeststof. Nefalit erkent dat er sprake is geweest van enige blootstelling van Karamus aan asbeststof. Zij bestrijdt echter dat de bij Karamus vastgestelde longkanker is veroorzaakt door die blootstelling. Nefalit voert aan dat een meer aannemelijke oorzaak van die ziekte de omstandigheid dat Karamus gedurende ten minste 28 jaar heeft gerookt was.

Causaal verband

In deze zaak is het onzeker waar de ziekte van Karamus door is veroorzaakt; door de fout van Nefalit of door oorzaken die in de risicosfeer van Karamus zelf liggen (roken). Voor de vestiging van aansprakelijkheid van Nefalit is causaal verband vereist. Vereist is een condicio sine qua non-verband: als men de fout (werkgever neemt geen voorzorgsmaatregelen tegen werken met asbest) wegdenkt, zou de schade (werknemer krijgt longkanker) dan ook zijn ontstaan? Dit vereiste is rechtvaardig; een werkgever hoeft uiteraard niet op te draaien voor schade die niet door hem is veroorzaakt.

Kantonrechter en hof

Kantonrechter en hof oordelen dat Nefalit verwijtbaar tekortschoot tegenover Karamus en daardoor schadeplichtig is, omdat Nefalit de zorgplicht De verplichting van een opdrachtnemer om de zorg van een goed opdrachtnemer in acht te nemen.
» Meer over zorgplicht zorgplicht van een werkgever voor de veiligheid en gezondheid van zijn werknemers schond (artikel 7:658 BW). Nefalit is gehouden tot vergoeding van 55% van de door de erven van Karamus geleden immateriële en materiële schade Schade aan het vermogen van de benadeelde
» Meer over materiële schade materiële schade. Dit percentage is berekend door een deskundige, die op basis van een rekenmodel concludeert dat de kans dat de longkanker van Karamus door asbest is veroorzaakt, 55% bedraagt. Medisch kan niet worden vastgesteld of een bepaald geval van longkanker is veroorzaakt door asbest en dus ook niet of de longkanker van Karamus is veroorzaakt door de asbestblootstelling in zijn werk bij Nefalit.

Nefalit had destijds geen kennis van gevaar asbest

Nefalit voert nog aan dat men in 1964-1979 nog dacht dat longkanker slechts als complicatie van asbestose (stoflongen) kon ontstaan en niet als rechtstreeks gevolg van asbestblootstelling. Het hof maakt hier korte metten mee door verwijzing naar het arrest Cijsouw/De Schelde (HR 25 juni 1993, NJ 1993/686). Nefalit had voorzorgsmaatregelen moeten treffen tegen het werken met asbest vanwege een bekend gevaar (asbestose), die (mogelijk) ook hadden gewerkt tegen een destijds onbekend gevaar (rechtstreekse longkanker).

Oordeel Hoge Raad: wanneer proportionele aansprakelijkheid?

De Hoge Raad oordeelt dat in een geval als dit, de rechter een deskundige moet benoemen die oordeelt over de grootte van de kans dat de gezondheidsschade van de werknemer is veroorzaakt in de uitoefening van zijn werkzaamheden. De Hoge Raad hanteert drie categorieën: (i) als die kans zeer klein is dat de gezondheidsschade van de werknemer is veroorzaakt in de uitoefening van zijn werkzaamheden, moet in het algemeen de vordering worden afgewezen, (ii) is de kans zeer groot, dan moet de vordering tot schadevergoeding worden toegewezen en (iii) ligt de kans hier tussen in, dan mag de rechter de werkgever tot vergoeding van de gehele schade van de werknemer veroordelen, verminderd met de mate waarin de aan de werknemer toe te rekenen omstandigheden tot diens schade hebben bijgedragen. Deze zaak valt dus in categorie (iii). De Hoge Raad bevestigt het oordeel van het hof. Nefalit moet 55% van de door de erfgenamen geleden schade vergoeden.