Algemene voorwaarden: de J van Jurisdictieclausule

“De rechtbank te Amsterdam is exclusief bevoegd in het geval een geschil wordt voorgelegd aan de gewone rechter”. Of in overeenkomsten met een buitenlandse contractspartij: “Any disputes that arise […] will in the first instance be heard by the competent court in Amsterdam, to the exclusion of any other court”. In diverse algemene voorwaarden is een dergelijke jurisdictieclausule, ook wel een forumkeuzebeding Een contractuele bepaling waarin de bevoegde rechter voor beslechting van geschillen door partijen wordt aangewezen.
» Meer over forumkeuzebeding forumkeuzebeding genoemd, te vinden. Hoe pakt dit uit in de praktijk? Advocaat verbintenissenrecht Thomas van Vugt legt uit. 

Jurisdictieclausule voer voor discussie en procedures

Met name bij internationale contracten, wordt nog al eens in de procedure een bevoegdheidsincident Een incidentele vordering waarin de bevoegdheid van de rechter wordt betwist door de gedaagde partij.
» Meer over bevoegdheidsincident bevoegdheidsincident opgeroepen. De contractspartij die voor een rechter wordt gedaagd, voert als verweer dat deze rechter niet bevoegd is over het betreffende geschil te oordelen. Voordat de rechter inhoudelijk op het geschil ingaat, dient de rechter in dat geval eerst te oordelen of hijzelf überhaupt bevoegd is over dit geschil te mogen oordelen.

Relatieve bevoegdheid van een rechter

Het verweer dat een rechter niet relatief bevoegd is, moet op straffe van verval worden gevoerd voor alle andere weren. Dit houdt in dat een partij in een procedure dit verweer als eerste dient te voeren. Een rechter verklaart zichzelf namelijk in beginsel niet ambtshalve onbevoegd van het geschil kennis te nemen. (Dit kan onder meer anders zijn wanneer een overeenkomst Een meerzijdige rechtshandeling, waarbij een of meer partijen jegens een of meer andere partijen een verbintenis aangaan.
» Meer over overeenkomst overeenkomst wordt gesloten met een consument Een natuurlijke persoon die niet handelt in de uitoefening van een beroep of bedrijf.
» Meer over consument consument.) Mocht de rechter niet bevoegd zijn van het geschil kennis te nemen, dan kunnen de partijen de aangezochte rechter altijd alsnog bevoegd maken door een daartoe strekkende overeenkomst met elkaar aan te gaan of die eventueel mondeling tijdens de zitting te sluiten.

Grondslag(en) forumkeuzebeding

Uit de Nederlandse wet – artikel 108 Rechtsvordering – volgt dat contractspartijen voordat zij een overeenkomst sluiten, met elkaar kunnen afspreken welke rechter bevoegd is kennis te nemen van eventuele toekomstige geschillen die voortvloeien uit de overeenkomst. Eveneens voorziet Europese regelgeving – artikel 25 EEX-Vo II – erin dat partijen een gerecht van een lidstaat kunnen aanwijzen voor de kennisneming van geschillen die naar aanleiding van een bepaalde rechtsbetrekking zijn ontstaan of zullen ontstaan. Deze afspraken kunnen bijvoorbeeld worden gemaakt in algemene voorwaarden.

Vormvereisten van een forumkeuzebeding

Een forumkeuzebeding dient aan een aantal vereisten te voldoen. De overeenkomst waarin een bevoegde rechter wordt aangewezen moet worden gesloten:
1. bij een schriftelijke overeenkomst;
2. in een vorm die gebruikelijk is in de handelswijze tussen partijen;
3. in een vorm die in de internationale handelspraktijk gebruikelijk is.

Nederlandse rechter meestal aangewezen als bevoegd

Deze afspraken tussen contractspartijen volgen vaak uit de van toepassing zijnde algemene voorwaarden. In veel algemene voorwaarden wordt de Nederlandse rechter aangewezen als de bevoegde rechter voor het geval dat er een geschil ontstaat tussen de contractspartijen over de gesloten overeenkomst. Dit houdt in dat wanneer één van de contractspartijen het geschil bij een andere rechter aanhangig maakt, deze rechter zich onbevoegd dient te verklaren. Hij dient de zaak dan door te verwijzen naar de rechter die op grond van de jurisdictieclausule aangewezen is als de bevoegde rechter.

Forumkeuzebeding uit onderliggende overeenkomst?

Het is wel van belang dat het geschil daadwerkelijk voortvloeit uit de onderliggende overeenkomst waarop de algemene voorwaarden – met daarin het forumkeuzebeding – van toepassing zijn. Zo is een forumkeuzebeding in algemene voorwaarden die van toepassing zijn op een koopovereenkomst De overeenkomst waarbij de verkoper zich verbindt een zaak te geven aan de koper tegen betaling van een prijs.
» Meer over koopovereenkomst koopovereenkomst, niet automatisch ook van toepassing op de overkoepelende distributieovereenkomst. Het Gerechtshof Den Haag oordeelde in haar arrest d.d. 30 mei 2017 dat deze overeenkomsten los van elkaar stonden.

Forumkeuzebeding ziet niet op ingestelde vordering

Ook ziet het forumkeuzebeding niet altijd op de ingestelde vordering. Bijvoorbeeld indien het forumkeuzebeding beperkt is opgesteld en enkel ziet op vorderingen uit wanprestatie Niet nakomen van verplichtingen uit overeenkomst maakt schadeplichtig.
» Meer over wanprestatie wanprestatie terwijl sprake is van een onrechtmatige daad Onrechtmatig handelen leidt tot aansprakelijkheid. In sommige gevallen geeft de wet aan dat een derde aansprakelijk is voor door een ander veroorzaakte schade.
» Meer over onrechtmatige daad onrechtmatige daad. In dat geval mist het beding toepassing. Zie voor een ander zeer recent voorbeeld het arrest van Hof Den Haag d.d. 16 januari 2018. In deze zaak werd ten aanzien van één van de vorderingen met succes door een Deense curator Een door de rechtbank aangewezen persoon die is belast met het beheer en de beschikking over het vermogen van een gefailleerde.
» Meer over curator curator betoogd dat het forumkeuzebeding niet van toepassing was en de Nederlandse rechter ten aanzien van die betreffende vordering onbevoegd was hierover te oordelen.

Forumkeuze voor buitenlandse rechter

Een forumkeuze kan ook bestaan ten aanzien van een buitenlandse rechter. De Rechtbank oordeelde in een zaak waar het ging om een geschil tussen twee Nederlandse partijen over een overeenkomst die in Nederland werd uitgevoerd, dat toch de Noorse rechter bevoegd was. In de toepasselijke algemene voorwaarden stond opgenomen: “Any dispute arising in relation to or as consequence of this agreement, (…) shall be subject to the courts of Norway, the Municipal Court of Oslo being the proper venue.” Zodoende was de Noorse rechtbank bevoegd verklaard over een geschil te oordelen die voortvloeide uit de overeenkomst.

Nederlandse rechter was onbevoegd

De ene contractspartij was het er niet mee eens dat de Noorse rechtbank bevoegd was. Hij stelde dat sprake is van een binnenlands Nederlands geval, zodat het de andere contractspartij niet vrij stond een forumkeuze voor een buitenlandse rechter te bedingen. De rechtbank maakte echter korte metten met dit standpunt en ook in hoger beroep hield de uitspraak van de rechtbank stand.

Buitenlandse rechter bevoegd in nationale kwesties

Nederlandse partijen mogen dus ook voor puur nationale kwesties een buitenlandse rechter aanwijzen. Er moet dan wel tussen partijen (i) een overeenkomst bestaan, (ii) over een onderwerp dat ter vrije bepaling van partijen staat (bijvoorbeeld niet: familierechtelijke verhoudingen als echtscheiding), waarbij (iii) een buitenlandse de rechter met uitsluiting van alle andere rechters is aangewezen voor de kennisneming van geschillen die naar aanleiding van die rechtsbetrekking zullen ontstaan. Als een forumkeuze aan deze drie vereisten voldoet, heeft de Nederlandse rechter geen rechtsmacht De bevoegdheid van een rechter van een bepaald land om over een geschil te oordelen. De Nederlandse rechter in Nederland zijn niet bevoegd om over ieder juridisch geschil te oordelen.
» Meer over rechtsmacht rechtsmacht.

Vergaande gevolgen forumkeuzebeding!

Een forumkeuzebeding in algemene voorwaarden kan vergaande gevolgen hebben. Zelfs indien je als Nederlands bedrijf een Nederlandse partij contracteert, kan het voorkomen dat in het buitenland moet worden geprocedeerd. Dit brengt extra kosten met zich mee. Bovendien kan een dergelijke keuze ongelukkig uitpakken, als de buitenlandse rechter (het voor hem veelal onbekende) Nederlands recht moet toepassen. Dit maakt de uitkomst van een procedure onzeker.

Advocaat bij jurisdictieclausules

Onze advocaten verbintenissenrecht hebben veel ervaring met de werking en de gevolgen van jurisdictieclausules, zoals welke rechtbank bevoegd is in een specifieke zaak of over het contracteren met of procederen tegen buitenlandse partijen.