Algemene voorwaarden: de O van Onredelijk bezwarende bedingen

Wanneer is een beding in algemene voorwaarden onredelijk bezwarend, hoe bepaalt de rechter of een beding onredelijk bezwarend is en wanneer is er sprake van een verrassingsbeding? Advocaat verbintenissenrecht Thomas van Vugt geeft antwoord op deze vragen.

Wat is onredelijk bezwarend?

Bezwarend houdt in dat een beding in enigerlei zin benadelend is voor de betreffende individuele wederpartij De tegenpartij in een procedure of de partij met wie een contract is gesloten.
» Meer over wederpartij wederpartij. De aard van deze benadeling speelt geen rol. Er is dan ook niet vereist dat de wederpartij financieel nadeel heeft geleden. Daarnaast moet deze benadeling onredelijk zijn. Of de benadeling redelijk of onredelijk is, is aan de rechter.

Wanneer is er sprake van een onredelijk bezwarend beding?

De toets die de rechter hanteert om te oordelen of een beding onredelijk bezwarend is of niet, is sterk gericht op maatwerk. De rechter zal de gegevens in zijn oordeel betrekken die hem op dat moment bekend zijn. Dit zal in ieder geval de inhoud van de overeenkomst Een meerzijdige rechtshandeling, waarbij een of meer partijen jegens een of meer andere partijen een verbintenis aangaan.
» Meer over overeenkomst overeenkomst zijn en de inhoud van het betreffende beding.

Drie methoden beoordelen onredelijk bezwarendheid

Om vast te kunnen stellen of een beding onredelijk bezwarend is of niet, worden door de rechter de volgende drie methoden gehanteerd (hoewel deze methoden een verschillende invalshoek hebben, lopen ze vaak samen):
1. De vergelijking van het beding met het wettelijk kader: wat zou gelden als het beding niet in de algemene voorwaarden was opgenomen?;
2. Het met elkaar vergelijken van de wederzijdse rechten en verplichtingen: is het evenwicht van de rechten en verplichtingen ten nadele van de wederpartij verstoord?; en
3. De vaststelling van de redelijke verwachtingen van de wederpartij: wordt vermoed dat het beding onredelijk is doordat het ongebruikelijk dan wel uiterst verrassend is voor de wederpartij?

Vergelijking beding met de geldende wet

Bij methode 1 dient de rechter vast te stellen of de consument zich door het beding in een ‘juridisch minder gunstige positie’ bevindt. Dit doet de rechter door het beding te vergelijken met de toepasselijke regels van het nationaal recht die zouden gelden wanneer de contractspartijen niets hadden geregeld.

Wanneer is er sprake van het verstoren van evenwicht?

Bij methode 2 stelt de rechter vast of er sprake is van een aanzienlijke verstoring. Alle contractuele rechten en plichten van beide contractspartijen worden in dat geval door de rechter gewogen. Dit is een weinig praktische aanpak, omdat dit veel tijd kost en vaak ingewikkeld kan zijn. Het ligt dan ook voor de hand om bij deze methode na te gaan of er iets tegenover het evenwicht verstorende beding staat. Is er iets dat het nadeel voor de wederpartij opheft of afzwakt? Er dient dan ook te worden getoetst aan het evenredigheidsbeginsel. Dit houdt in dat een beding geschikt moet zijn om het daarmee behoorde doel te bereiken. Het beding dient daarbij niet verder te gaan dan daartoe noodzakelijk is.

Vaststellen redelijke verwachtingen van wederpartij

Bij methode 3 dient de rechter vast stellen wat de redelijke verwachtingen zijn van de wederpartij. Een beding kan onredelijk bezwarend zijn indien het beding ongebruikelijk is dan wel voor de wederpartij zeer verrassend. Bij de toetsing van het verrassende karakter van bedingen hanteert de rechter als maatstaf de gemiddelde consument Een natuurlijke persoon die niet handelt in de uitoefening van een beroep of bedrijf.
» Meer over consument consument uit het handelspraktijkenrecht. Hierbij kijkt de rechter niet alleen naar de inhoud van de overeenkomst en het beding, maar ook naar de reclame en informatievoorziening door de gebruiker om vast te stellen of een normaal geïnformeerde en redelijk oplettende gemiddelde consument de economische gevolgen die uit de in de algemene voorwaarden opgenomen beding voortvloeien kan voorzien.

Wat zijn verrassingsbedingen?

Er is sprake van een verrassingsbeding wanneer de wederpartij zich in de gegeven omstandigheden niet van de voor hem nadelige gevolgen van het beding bewust is noch behoeft te zijn. Hier kan sprake van zijn wanneer een beding zo onduidelijk is dat de wederpartij het effect van het beding redelijkerwijs niet verwachtte. Een verrassingsbeding kan echter ook een perfect duidelijk en leesbaar beding zijn. Aangezien de meeste algemene voorwaarden niet al bij contractsluiting worden gelezen, is de wederpartij niet altijd bedacht op het bezwarende effect van dit beding. Hierin kan vervolgens de onredelijkheid liggen. Heeft de gebruiker de wederpartij echter duidelijk op het beding gewezen, dan zal van een verrassing geen sprake zijn.

Voorbeelden van verrassingsbedingen

Een caféhouder annuleert een optreden van een bekende zanger. Uit de algemene voorwaarden die op de overeenkomst van toepassing waren, volgde een annuleringsbeding met daarin een boete van 200% van de overeengekomen prijs. De rechter oordeelde dat dit annuleringsbeding met deze torenhoge boete onredelijk bezwarend was vanwege haar verrassende karakter. Ditzelfde gold in het geval dat een werknemer van zijn werkgever (een bedrijf) een creditcard voor gebruik bij zakenreizen ontving. Door het ondertekenen van een formulier aanvaardde de werknemer een persoonlijke aansprakelijkheid De gehoudenheid van een persoon of bedrijf om schade ontstaan uit een onrechtmatige daad of wanprestatie te vergoeden.
» Meer over aansprakelijkheid aansprakelijkheid (naast die van het bedrijf) voor met die creditcard gedane uitgaven. Het bedrijf ging vervolgens failliet, waardoor de schuldeisers van de werkgever bij de werknemer aanklopten. Dit ging te ver. De rechter oordeelde dat dit beding onredelijk bezwarend was.