Is het verstrekken van een overzicht van relaties bij uitdiensttreding voldoende voor overeenkomen van relatiebeding?

Een relatiebeding Een relatiebeding is een afspraak tussen een werkgever en een werknemer die de werknemer verbiedt na het einde van de arbeidsovereenkomst werkzaam te zijn voor klanten of relaties van de werkgever.
» Meer over relatiebeding relatiebeding is een variant op het concurrentiebeding De contractuele beperking voor een werknemer om na beëindiging van het dienstverband werkzaam te zijn in concurrerende functies of in een zekere aan de werkgever gerelateerde branche.
» Meer over concurrentiebeding concurrentiebeding. Een relatiebeding verbiedt een werknemer gedurende een bepaalde periode na afloop van de arbeidsovereenkomst De overeenkomst waarbij de ene partij, de werknemer, zich verbindt in dienst van de andere partij, de werkgever, tegen loon gedurende zekere tijd arbeid te verrichten.
» Meer over arbeidsovereenkomst arbeidsovereenkomst werkzaamheden voor (al dan niet met name genoemde) relaties van de ex-werkgever te verrichten. In een arbeidsovereenkomst voor bepaalde tijd is een concurrentiebeding (en dus ook een relatiebeding) in principe nietig, tenzij uit een bij dat beding opgenomen schriftelijke motivering van de werkgever blijkt dat het beding noodzakelijk is vanwege zwaarwichtige bedrijfs- en dienstbelangen. Dat werkgevers hier niet te lichtvaardig over moeten denken, blijkt wel uit een recente uitspraak van het gerechtshof ’s-Hertogenbosch. Arbeidsrecht-advocaat Sander Schouten bespreekt dit arrest.

Arbeidsovereenkomst voor bepaalde tijd

De werkgeefster in deze kwestie is een uitzendonderneming. De werknemer trad op 1 april 2018 in dienst als aankomend vestiging-assistent. Hij was aangenomen op basis van een arbeidsovereenkomst voor bepaalde tijd. Deze arbeidsovereenkomst is in januari 2019 verlengd met 1 jaar. In beide arbeidsovereenkomsten voor bepaalde tijd was in artikel 14 een relatiebeding opgenomen. De werknemer heeft zijn arbeidsovereenkomst tussentijds opgezegd tegen 5 juli 2019.

Aanvullende overeenkomst met betrekking tot relatiebeding

2 weken voordat de werknemer uit dienst trad, hebben partijen een document met het opschrift “Aanvullende overeenkomst Een meerzijdige rechtshandeling, waarbij een of meer partijen jegens een of meer andere partijen een verbintenis aangaan.
» Meer over overeenkomst overeenkomst aangaande artikel 14 van de arbeidsovereenkomst” ondertekend (Document). In dat Document heeft de werkgeefster een lijst van zeven relaties opgenomen en aan dat Document is een boetebepaling gekoppeld gelijkluidend aan de boetebepaling in de arbeidsovereenkomsten.

Werknemer nieuwe baan

2 weken nadat de arbeidsovereenkomst was beëindigd, is de werknemer in dienst getreden bij IDB Nederland B.V. (IDB), laatstelijk in de functie van accountmanager. In de procedure heeft de werkgeefster vier e-mails getoond waarin de contactpersonen van vier van de in het Document benoemde relaties bevestigen dat zij personeel inlenen via IDB.

Is het relatiebeding geschonden?

De vraag die voorligt is of de inmiddels ex-werkgeefster haar ex-werknemer kan houden aan het relatiebeding en het boetebeding Een beding dat bij een zeker tekortschieten (een handelen, of een nalaten) de schuldenaar verplicht tot betaling van een geldsom of een andere verplichting.
» Meer over boetebeding boetebeding zoals verwoord in artikel 14 van de arbeidsovereenkomst en het Document. In dit kader is het relevant om te beoordelen of er is voldaan aan de eis van een schriftelijke motivering van het relatiebeding en of het document een (vaststellings)overeenkomst is. In eerste aanleg is de werkgeefster in het ongelijk gesteld en oordeelde de kantonrechter dat het relatiebeding nietig is.

Schriftelijke motivering ontbreekt

Het hof sluit zich aan bij het oordeel van de kantonrechter dat artikel 14 in de arbeidsovereenkomsten geen schriftelijke motivering bevat, zoals bedoeld in artikel 7:653 lid 2 BW. Alleen om die reden al is het relatiebeding in de arbeidsovereenkomst nietig.

Geen zelfstandig overeengekomen relatiebeding

De vervolgvraag is dan of het Document kwalificeert als een zelfstandig overeengekomen relatiebeding of een vaststellingsovereenkomst De overeenkomst waarin partijen bindende afspraken maken ter voorkoming of beëindiging van een bestaande onzekerheid of een bestaand geschil.
» Meer over vaststellingsovereenkomst vaststellingsovereenkomst. Naar het oordeel van het hof is er in ieder geval geen sprake van een zelfstandig overeengekomen relatiebeding. De werknemer heeft het Document slechts “voor ontvangst” getekend zodat er geen sprake is van wilsovereenstemming De wederzijdse bereidheid van partijen om een bepaalde overeenkomst te sluiten
» Meer over wilsovereenstemming wilsovereenstemming.

Geen vaststellingsovereenkomst

Ook oordeelt het hof dat er geen sprake is van een vaststellingsovereenkomst. Nergens blijkt immers uit dat het Document bedoeld is als afzonderlijke nieuwe overeenkomst met een zelfstandig relatiebeding, los van het relatiebeding in artikel 14 van de arbeidsovereenkomsten. Ook omdat de titel van het document vermeldt dat het om een aanvulling gaat op artikel 14 van de arbeidsovereenkomst. Daarnaast heeft het Document naar zijn uiterlijke verschijningsvorm, titel en inhoud geen kenmerken van een vaststellingsovereenkomst. Bovendien is er in het Document geen sprake van een vaststelling ter beëindiging van een bestaande onzekerheid of een bestaand geschil inzake de rechtspositie van partijen. Sterker nog, de werkgeefster voert aan dat partijen ervan uitgingen dat het relatiebeding in artikel 14 van de arbeidsovereenkomst geldig was, dus van een bestaande onzekerheid of geschil kan geen sprake zijn.

Hooguit een document ter voorkoming van een onzekerheid of geschil

In het verlengde oordeelt het hof dat het Document hooguit zou kunnen dienen ter voorkoming van een onzekerheid of geschil. Maar dat betekent dat partijen – als er al sprake zou zijn van een vaststellingsovereenkomst met een zelfstandig relatiebeding – niet konden afwijken van de dwingendrechtelijke bepalingen van artikel 7:653 BW. En naar het oordeel van het hof is hier sprake van strijd met dwingend recht Wetsbepalingen waarvan partijen niet (contractueel) van mogen afwijken.
» Meer over dwingend recht dwingend recht. Immers, de schriftelijke motivering van het relatiebeding in het Document ontbreekt, zodat (ook) dit relatiebeding nietig is.