Hof: pandhouder niet te goeder trouw bij vestiging pandrecht op onder eigendomsvoorbehoud geleverde goederen

Het gerechtshof Den Bosch heeft een interessante uitspraak gedaan in een zaak die door advocaat insolventierecht Hidde Reitsma wordt behandeld. Hij treedt op voor een kartonfabriek die Just Labels B.V. onder eigendomsvoorbehoud Een eigendomsvoorbehoud is de meest geëigende wijze voor een leverancier om zich tegen een slecht betalende klant te beschermen.
» Meer over eigendomsvoorbehoud eigendomsvoorbehoud kartonnen kokers had geleverd, maar die nog niet waren betaald. De Rabobank had een pandrecht Een pandrecht is een beperkt recht strekkende om op de daaraan onderworpen goederen een vordering tot voldoening van een geldsom bij voorrang boven andere schuldeisers te verhalen.
» Meer over pandrecht pandrecht op de voorraden van Just Labels en heeft die op enig moment via een deurwaarder verkocht. De kartonfabriek was het hier niet mee eens en vorderde schadevergoeding. De kantonrechter wees die vordering af, maar in hoger beroep kreeg de kartonfabriek gelijk.

Levering onder de eigendomsvoorbehoud

Het beding dat de kartonfabriek eigenaar blijft zolang haar factuur niet is betaald heet eigendomsvoorbehoud. Daarmee wordt de eigendomsoverdracht (ook wel levering of juridische overdracht Overdracht is het overdragen van een recht (indien het een recht van eigendom betreft: in eigendom) aan een ander.
» Meer over overdracht overdracht) uitgesteld totdat aan een bepaalde voorwaarde is voldaan; zodra is betaald gaat de eigendom Het het meest omvattende recht dat men op een zaak kan hebben. Eigendom is het recht om over een zaak (stuk grond, voorwerp, hoeveelheid geld enz.) naar eigen goeddunken te beschikken.
» Meer over eigendom eigendom vanzelf over. In deze zaak was ook in geschil of de algemene voorwaarden waarin het eigendomsvoorbehoud was bedongen wel van toepassing waren. Het hof heeft beslist dat dit het geval was. Uitgangspunt daarmee is dat leverancier eigenaar is gebleven van de door haar geleverde goed Goederen zijn alle zaken en alle vermogensrechten.
» Meer over goed goederen die nog bij de afnemer aanwezig waren.

Pandrecht op roerende zaken versus eigendomsvoorbehoud

De vraag is hoe het zit als een bank een pandrecht heeft op de voorraden van haar leningnemer (iets wat heel veel voorkomt). Juridisch uitgangspunt is dat voor de vestiging van een pandrecht op goederen de pandgever (dat is degene die het pandrecht vestigt) bevoegd moet zijn over dat goed te beschikken: de pandgever moet beschikkingsbevoegd zijn. Dat is het geval bij de eigendomsoverdracht (levering) van een goed (artikel 3:84 lid 1 BW) en voor de vestiging van een pandrecht is die bepaling van overeenkomstige toepassing verklaard (artikel 3:98 BW). Een koper onder eigendomsvoorbehoud is nog geen eigenaar geworden. Meestal wordt weliswaar bedongen dat de koper de geleverde goederen in het kader van normale bedirjfsvoering mag verkopen, maar niet dat de koper de goederen ook mag verpanden. De koper onder eigendomsvoorbehoud is dus beschikkingsonbevoegd tot het vestigen van een pandrecht.  Uitzondering: ondanks beschikkingsonbevoegdheid is pandrecht geldig bij goede trouw Goede trouw is in het BW niet algemeen gedefinieerd. Goede trouw ontbreekt indien de feiten of het recht de goede trouw betrekking heeft bekend waren of bekend hadden moeten zijn.
» Meer over goede trouw goede trouw pandhouder.

Pandrecht geldig als (vuist)pandhouder te goeder trouw is

Een uitzondering op deze regel is te vinden in artikel 3:238 lid 1 BW. Daarin staat dat als bij de vestiging van een pandrecht op een roerende zaak Roerend zijn alle zaken die niet onroerend zijn.
» Meer over roerende zaak roerende zaak de pandgever beschikkingsonbevoegd is, het een pandrecht geldig is als de pandhouder te goeder trouw is op het tijdstip waarop de zaak in zijn macht wordt gebracht (het pandrecht heet dan een vuistpandrecht). Voor een stil pandrecht (ook wel bezitloos pandrecht Type pandrecht waarbij het verpande goed niet in het bezit komt van de pandhouder
» Meer over bezitloos pandrecht bezitloos pandrecht) geldt deze uitzondering dus niet: een bezitloos pandhouder kan zich niet op goede trouw beroepen. In het onderhavige geval had de bank op enig moment (overigens: kort voor het faillissement van Just Labels) de voorraden in haar macht gebracht (met gebruik van de zogeheten bodemverhuurconstructie, vermoedelijk om de werking van het fiscale bodemvoorrecht te voorkomen).

Wanneer is bank als pandhouder te goeder trouw?

De vraag was in deze zaak dus of de bank te goeder trouw het pandrecht op die voorraden had verkregen. Daarvoor is niet alleen van belang wat de bank wist, maar ook wat deze kon weten. De bank stelde dat dat sprake was van goede trouw (en dus van een geldig pandrecht): er zou aan de bestuurder van Just Labels zijn gevraagd of er zaken van derden tussen de voorraden waren. De kartonfabriek stelde dat dit niet voldoende was, maar dat relevante betekenis moet worden toegekend aan het feit dat de Rabobank als professionele partij met het fenomeen eigendomsvoorbehoud bekend is en zij door haar kennis van de branche bekend moet zijn met het bestaan van algemene voorwaarden die zo’n voorbehoud bevatten.

Hof: bank niet snel te goeder trouw

Het hof oordeelt dat van goede trouw van de bank als pandhouder niet snel sprake zal zijn als de bank op het moment van afgifte redelijkerwijs rekening moest houden met het bestaan van een eigendomsvoorbehoud en zij zich genoodzaakt zag afgifte te vorderen vanwege de financiële toestand van de pandgever. De bank mag er niet van uitgaan dat de pandgever bevoegd is de afgeleverde zaak te verpanden en kon niet volstaan met de enkele vraag aan de bestuurder. Volgens het hof had de bank tevens expliciet moeten vragen of zich onder de voorraad ook niet betaalde zaken bevonden. Als dat het geval was geweest, had de bank kennelijk nader onderzoek moeten doen naar het bestaan van eigendomsvoorbehouden. Het hof komt daarmee tot de conclusie dat de zaken die door de bank zijn verkocht niet verkocht hadden mogen worden. In het vervolg van de procedure zal moeten worden uitgemaakt hoeveel zaken op dat moment nog aanwezig waren.

Advocaat bij eigendomsvoorbehoud

AMS Advocaten behandelt regelmatig zaken op het gebied van insolventierecht en eigendomsvoorbehoud voor afnemers en schuldeisers. Heet u vragen naar aanleiding van dit blog? Neem dan gerust met een van onze advocaten contact op.