Wanneer verzoeken om benoeming vereffenaar van nalatenschap?

AMS heeft vaker geblogd over de vereffening van een nalatenschap. De vereffeningsprocedure is een veelzijdige procedure, die in principe moet worden gevolgd bij beneficiaire aanvaarding (aanvaarding onder voorrecht van een boedelbeschrijving) van een nalatenschap door een of meer erfgenamen. Soms kan echter ook in andere gevallen worden verzocht om benoeming van een vereffenaar door de rechter. Advocaat insolventierecht Hidde Reitsma, die door rechtbanken ook regelmatig tot vereffenaar wordt benoemd, geeft uitleg.

Nalatenschap moet worden vereffend bij beneficiaire aanvaarding

Als een nalatenschap door één of meer erfgenamen beneficiair is aanvaard moet de nalatenschap (in beginsel: door de erfgenamen) worden vereffend, tenzij er een beschikkingsbevoegde-testamentair die kan aantonen dat de goed Goederen zijn alle zaken en alle vermogensrechten.
» Meer over goed goederen van de nalatenschap ruimschoots toereikend zijn om alle schulden van de nalatenschap te voldoen (artikel 4:195 BW juncto artikel 4:202 BW). Dit wordt de zogeheten “ruimschoots toereikend-verklaring” genoemd. Met andere woorden: zodra ook maar één erfgenaam de nalatenschap beneficiair aanvaardt, moet de nalatenschap als uitgangspunt worden vereffend overeenkomstig met de regels van artikel 4:202 en verder BW. Zolang de erfgenamen de nalatenschap zelf moeten vereffenen zijn zij echter vrijgesteld van enkele verplichtingen die wel op een rechterlijk benoemde vereffenaar rusten. Zo hoeven zij de schuldeisers niet op te roepen hun vorderingen in te dienen, en hoeven zij geen rekening & verantwoording en een uitdelingslijst neer te leggen (tenzij de kantonrechter bepaalt dat dit wel moet, artikel 4:221 lid 1 BW).

Wat houdt ”lichte vereffening” in?

De hiervoor bedoelde vereffening Liquidatie van een ontbonden rechtspersoon of op de afwikkeling van een nalatenschap
» Meer over vereffening vereffening van een nalatenschap door beneficiair aanvaard hebbende erfgenamen komt veel voor. Omdat deze erfgenamen in principe zijn vrijgesteld van een flink aantal verplichtingen wordt deze variant ook wel de “lichte” vereffening genoemd. Dit in tegenstelling tot de vereffening door een door de rechter benoemde vereffenaar (die de “zware” vereffening wordt genoemd: die procedure is met meer waarborgen voor de schuldeisers omkleedt, en lijkt dus veel meer op een faillissement.

Rechter kan ook vereffenaar benoemen na beneficiaire aanvaarding

In geval van beneficiaire aanvaarding kan de rechter onder omstandigheden wel een vereffenaar benoemen (artikel 4:203 BW), namelijk:

• op verzoek van een erfgenaam, of
• op verzoek van een belanghebbende, wanneer (1) de met het beheer van de nalatenschap belaste persoon in ernstige mate in de vervulling van zijn verplichtingen tekort schiet, daartoe ongeschikt is of niet voldoet aan een last tot zekerheidstelling, (2) wanneer de schulden van de nalatenschap de baten blijken te overtreffen, of (3) wanneer tot verdeling wordt overgegaan voordat de nalatenschap vereffend is.

Taak executeur vervalt bij benoeming vereffenaar

De door de rechter benoemde vereffenaar treedt in dit geval in de plaats van de erfgenamen. De taak van een eventuele executeur eindigt bij benoeming van een vereffenaar (artikel 4:149 lid 1 sub d BW). Volgens deze bepaling kan dus in alle gevallen door de rechter een vereffenaar worden benoemd wanneer de nalatenschap negatief is, of als de erfgenamen niet geschikt blijken te zijn de afwikkeling van hun taak als vereffenaar. In de praktijk blijkt hier met regelmaat behoefte aan te bestaan. Een schuldeiser die zich geconfronteerd ziet met een beneficiair aanvaarde nalatenschap waarvan de afwikkeling spaak loopt, omdat dit te complex blijkt voor de erfgenamen, zal dan ook met succes de rechter kunnen verzoeken om benoeming van een vereffenaar.

Benoeming vereffenaar van een nalatenschap die niet beneficiair is aanvaard

Als een nalatenschap niet beneficiair is aanvaard kan de rechtbank een vereffenaar benoemen, en wel in de volgende gevallen:

• op verzoek van een belanghebbende of van het OM, wanneer er geen erfgenamen zijn, wanneer niet bekend is of er erfgenamen zijn, of wanneer de nalatenschap niet door een executeur wordt beheerd en de erfgenamen die bekend zijn haar onbeheerd laten;

• op verzoek van een schuldeiser van de nalatenschap, wanneer tot een verdeling van de nalatenschap wordt overgegaan voordat de opeisbare schulden daarvan zijn voldaan, of wanneer voor hem het gevaar bestaat dat hij niet zal worden voldaan. Dat kan het geval zijn omdat de nalatenschap ontoereikend is of niet goed beheerd en afgewikkeld wordt, of omdat een schuldeiser zich op de goederen van de nalatenschap gaat verhalen.

• op verzoek van een of meer andere schuldeisers van een erfgenaam, wanneer hun belangen door een gedraging van de erfgenamen of van de executeur ernstig worden geschaad.

Vereffening bij verwerping nalatenschap (“pauliana-vereffening”)

Tot slot kan ook een schuldeiser van een erfgenaam die de nalatenschap verworpen heeft, en die hierdoor klaarblijkelijk is benadeeld – omdat de schuldeiser zich immers op het erfdeel had kunnen verhalen – de rechtbank laten bepalen dat de nalatenschap mede in het belang van de schuldeisers van diegene die verworpen heeft zal worden vereffend. Deze bepaling is in feite een toepassing van de actio pauliana De mogelijkheid van een schuldeiser of een curator om een benadelende rechtshandeling te vernietigen.
» Meer over actio pauliana actio pauliana.

Benoeming vereffenaar: eerst schulden betalen, dan verdelen

Indien door de rechtbank een vereffenaar wordt benoemd, lijkt de vereffeningsprocedure in veel gevallen op die van een faillissementsprocedure. De vereffenaar moet de bekende schuldeisers aanschrijven en de rechter een datum laten bepalen waarbinnen de schuldeisers hun vorderingen moeten indienen. De vereffenaar moet de vorderingen van de schuldeisers beoordelen en de goederen van de nalatenschap verkopen (vereffenen) voor zover dat voor de voldoening van die schulden nodig is. Vervolgens stelt de vereffenaar een rekening, verantwoording en een uitdelingslijst op, die deze bij de rechtbank neerlegt. Tegen de rekening en verantwoording kunnen de schuldeisers in verzet De gedaagde die door de rechter bij verstek is veroordeeld, kan daar in verzet tegen komen.
» Meer over verzet verzet komen.

Verdeling nalatenschap na bindend geworden uitdelingslijst

Als de uitdelingslijst verbindend is geworden, keert de vereffenaar hetgeen de schuldeisers toekomt overeenkomstig de uitdelingslijst uit. Pas als alle schuldeisers zijn voldaan, kan worden overgegaan tot verdeling van de nalatenschap. Dat wil zeggen dat de goederen van de nalatenschap die nog niet zijn verkocht onder de erfgenamen moeten worden verdeeld.

Advies bij afwikkeling nalatenschap of benoeming vereffenaar

AMS Advocaten heeft veel ervaring met de afwikkeling van nalatenschappen en het bijstaan van cliënten die schuldeiser zijn van een nalatenschap, of juist erfgenaam zijn. Indien u wenst dat de rechtbank een vereffenaar benoemt, moet daarvoor door een advocaat een verzoekschrift Zaken die niet met een dagvaarding beginnen, worden ingeleid met een verzoekschrift. De wet verbindt een aantal minimumvereisten aan de inhoud van een verzoekschrift.
» Meer over verzoekschrift verzoekschrift worden ingediend bij de rechtbank. AMS Advocaten kan u daarbij van dienst zijn.