Stoel ontwerp: ordinair jatwerk of vormgevingserfgoed?

In de industriële vormgeving worden regelmatig ontwerpen van anderen als inspiratie gebruikt voor een eigen product. Soms betreft het een bepaalde stijl of een ontwerp dat behoort tot het vormgevingserfgoed. Maar er kan ook sprake zijn van ordinair jatwerk. Voor auteursrechtelijke bescherming komt het aan op de oorspronkelijkheid van het werk. Als het nagemaakte ontwerp op zichzelf erg sterk is ontleend aan een eerder ontwerp is de bescherming beperkt. Advocaat auteursrecht Het exclusieve recht van de maker van een werk van letterkunde, wetenschap of kunst om dit openbaar te maken en te verveelvoudigen.
» Meer over auteursrecht auteursrecht Hidde Reitsma licht aan de hand van een recente zaak toe hoe dit door een rechter wordt beoordeeld.

Auteursrechtelijke bescherming oorfauteuil

In dit kort geding gaat het om de vraag of EasySofa met haar oorfauteuil “Beto” inbreuk heeft gemaakt op de oorfauteuil “Janis” van de eiser De partij die gedagvaard wordt om te verschijnen in een rechtszaak wordt aangeduid als de gedaagde. Dit in tegenstelling tot de eiser, de partij die het initiatief tot de rechtszaak heeft genomen en daartoe door een gerechtsdeurwaarder een dagvaarding heeft laten betekenen aan de gedaagde.
» Meer over eiser eiser. EasySofa voert aan dat er geen sprake is van inbreuk. De fauteuils lijken wel op elkaar, maar de Janis ontbeert auteursrechtelijke bescherming. Het ontwerp van de Janis is volgens EasySofa ontleend aan een decennia geleden ontworpen fauteuil van Ruth. Deze “Ruth-fauteuil” behoort inmiddels tot het vormgevingserfgoed: nadien zijn er vele ontwerpen gebaseerd op dit eerste oorspronkelijke ontwerp. De hieraan ontleende ontwerpen komen in principe geen auteursrechtelijke bescherming toe, omdat het ontwerp niet (meer) origineel is.

Ontwerp ontleend aan bekende stijl nog oorspronkelijk?

De voorzieningenrechter verwerpt dit standpunt. Zonder twijfel past de Janis in een reeds sinds jaar en dag bekende stijl. Dat doet er niet aan af dat zij door binnen die stijl creatieve keuzen te maken tot een auteursrechtelijk te beschermen ontwerp kan komen. Volgens de rechter zijn er wezenlijke verschillen tussen de Ruth-fauteuil en de Janis. Het Janis-ontwerp is dus oorspronkelijk en wordt beschermd door het auteursrecht.

Overeenstemming totaalindruk fauteuils

De vervolgvraag is dan of EasySofa met de Beto inbreuk heeft gemaakt op het auteursrecht van de eiser. Hierbij moet worden beoordeeld in welke mate de totaalindruk van de Beto overeenstemt met die van de Janis. Daarbij moeten de auteursrechtelijke beschermde trekken in aanmerking worden genomen. Gelijkenissen tussen de betreffende fauteuils die terug te voeren zijn op het vormgevingserfgoed zijn niet beschermd.

Combinatie triviale kenmerken is beschermde trek

Volgens de rechter is de beschermingsomvang van het auteursrecht op het ontwerp van de Janis zeer beperkt. Vooral de combinatie van triviale kenmerken van de Janis (o.m. contrasterende bies, de vlakke rugleuning, schuine poten en knopen in de rugleuning) is beschermd. Is deze combinatie niet in zijn geheel gekopieerd, dan leidt dit al snel tot een andere totaalindruk.

Rectificatie onrechtmatige kopie

De verschillende varianten van de Beto-fauteuil wekken volgens de rechter een andere totaalindruk dan de Janis. Echter de variant met twee knopen (een kenmerk van de Janis) is een vrijwel identiek ontwerp aan de Janis. EasySofa maakt met dit ontwerp inbreuk op de auteursrechten van de eiser. Zij wordt veroordeeld om dit ontwerp uit de markt te halen. Ook zal zij haar klanten moeten informeren alsmede in haar eigen social media een rectificatie te plaatsen. Hierin moet zij vermelden dat de rechter heeft bepaald dat de twee-knoopsvariant van de Beto een onrechtmatige kopie van de Janis is.