Hoge Raad: bronbescherming journalist gaat voor eerlijk proces

De Nederlandse wet voorziet niet in bronbescherming Het verschoningsrecht van een journalist die als getuige de bronnen waarop hij een nieuwsbericht heeft gebaseerd niet hoeft prijs te geven.
» Meer over bronbescherming bronbescherming voor journalisten. Dit concludeerde het Europese Hof voor de Rechten van de Mens in een procedure tussen De Telegraaf en de Staat vorig jaar. Deze uitspraak leidde tot een discussie over de vraag of er een wettelijk verschoningsrecht voor journalisten moet komen. In een nieuw arrest van de Hoge Raad wordt duidelijk hoe ver het recht op bronbescherming gaat. Advocaat mediarecht Thomas van Vugt legt uit.

Immateriële schade wegens onrechtmatige publicatie?

In een recente procedure die tot aan de Hoge Raad heeft gelopen, stond de reikwijdte van deze bronbescherming ter discussie. Wat was er aan de hand? Regio-krant De Limburger had verschillende artikelen geplaatst over eiser De partij die gedagvaard wordt om te verschijnen in een rechtszaak wordt aangeduid als de gedaagde. Dit in tegenstelling tot de eiser, de partij die het initiatief tot de rechtszaak heeft genomen en daartoe door een gerechtsdeurwaarder een dagvaarding heeft laten betekenen aan de gedaagde.
» Meer over eiser eiser, een lokaal bestuurder, waarin een negatief beeld van hem werd geschetst. Zo werd onder meer bericht dat personen uit zijn omgeving eiser betitelden als ‘psychologisch terrorist’ en ‘querulant’. Eiser was hier zeer ontstemd over en heeft De Limburger gedagvaard en vergoeding van immateriële schade Ander nadeel dan vermogensschade.
» Meer over immateriële schade immateriële schade gevorderd. Eiser vond dat hij in zijn persoonlijke integriteit was aangetast.

Betiteling ‘psychologisch terrorist’ door krant onrechtmatig?

De vraag die voorlag was of De Limburger door het gebruik van de betiteling ‘(psychologisch) terrorist’ onrechtmatig jegens eiser had gehandeld. Voor de beoordeling van deze vraag moest De Limburger bewijzen dat er inderdaad mensen in de omgeving van eiser hem zo hadden genoemd. De Limburger had een getuige opgeroepen die kon verklaren dat hij had gehoord hoe anderen eiser een ‘(psychologisch) terrorist’ hadden genoemd. Toen de advocaat van eiser vervolgens aan de getuige vroeg naar de namen van deze mensen, maakte de advocaat van De Limburger bezwaar. Beantwoording van deze vragen zou leiden tot openbaarmaking van bronnen waarop De Limburger de gewraakte publicaties mede had gebaseerd terwijl deze bronnen anoniem wilden blijven. De Limburger deed dus een beroep op bronbescherming.

Hof honoreert beroep op bronbescherming

Het hof honoreerde het bezwaar van de advocaat en overwoog kort gezegd dat het hier gaat om een botsing van fundamentele rechten, namelijk het recht op vrijheid van meningsuiting, waaronder het recht op bronbescherming van De Limburger enerzijds, en het recht op een eerlijk proces alsmede het recht op bescherming van de persoonlijke levenssfeer van eiser anderzijds. Het hof achtte onvoldoende noodzaak voor een inbreuk op de vrijheid van meningsuiting.

Recht op journalistieke bronbescherming geregeld in EVRM

Hoewel bronbescherming niet in de Nederlandse wet is vastgelegd, kunnen journalisten zich beroepen op artikel 10 van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM) waarin de vrijheid van meningsuiting is neergelegd. Hieruit vloeit ook het recht op journalistieke bronbescherming voort. Dit wil zeggen dat een journalist die als getuige in een rechtszaak wordt opgeroepen, de bronnen waarop hij een nieuwsbericht heeft gebaseerd niet hoeft prijs te geven indien hiermee de persvrijheid en de vrijheid van meningsuiting wordt beperkt.

Ruime uitleg artikel 10 EVRM: afgeleide bronbescherming

Door de Hoge Raad is het oordeel van het hof bevestigd. De reikwijdte van artikel 10 van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM), waaruit het recht op journalistieke bronbescherming voortvloeit, moet voldoende breed zijn om een effectieve bescherming te waarborgen. Het moet daarom mogelijk zijn dat, in geval van meerdere bronnen, de bron die geen bezwaar heeft tegen openbaarmaking van zijn identiteit (in dit geval de getuige) rustig kan verschijnen als getuige zonder dat van hem vervolgens kan worden gevraagd om andere bronnen, die wel anoniem willen blijven, te onthullen. Zou er geen afgeleide bronbescherming gelden voor deze getuige, dan zal in de toekomst een journalist die in een procedure gedagvaard is, ervoor kiezen om dan maar alle bronnen geheim te houden, enkel om een paar bronnen te beschermen. En dat zou weer kunnen leiden tot verlies van verdedigingsmogelijkheden van de in rechte betrokken journalist met een relevante verhoging van de kans op aansprakelijkheid De gehoudenheid van een persoon of bedrijf om schade ontstaan uit een onrechtmatige daad of wanprestatie te vergoeden.
» Meer over aansprakelijkheid aansprakelijkheid tot gevolg. Dit is volgens de Hoge Raad juist niet de bedoeling van artikel 10 EVRM.