Kort geding Thierry Baudet: parafraseren is – ook juridisch gezien – iets anders dan citeren

Op voorhand werd het kort geding van Thierry Baudet en Forum voor Democratie (FvD) tegen de VPRO al weinig kansrijk geacht. Het verbaasde dan ook niet dat de vorderingen van Baudet en FvD werden afgewezen. Toch levert het goed gemotiveerde vonnis enkele interessante overwegingen op. Zo gaat de voorzieningenrechter in op het juridische verschil tussen citeren en parafraseren en blijkt hoe belangrijk het is dat je zorgt voor een juiste rectificatietekst. Advocaat mediarecht Thomas van Vugt bespreekt het vonnis.

Citeren vs parafraseren

De aanleiding voor het kort geding zal bijna niemand zijn ontgaan: in het televisieprogramma Buitenhof van 23 februari 2020 stelde de presentatrice in een gesprek met oud-FvD’er Henk Otten een openingsvraag over een uitspraak van Baudet in de week daarvoor in de Tweede Kamer:

“Thierry Baudet baarde afgelopen week opzien in de Tweede Kamer door te zeggen dat hij denkt dat de EU een vooropgezet plan heeft om het blanke Europese ras te vervangen door Afrikaanse immigranten. Dat zorgde ervoor dat vicepremier De Jonge afgelopen vrijdag zei dat is wel heel radicaal taalgebruik, en ik wil eigenlijk iedereen oproepen zich daar tegen uit te spreken. Wat vindt u daarvan?”

De presentatrice heeft dus niet letterlijk datgene weergegeven wat er feitelijk gezegd is. In plaats daarvan heeft zij in haar eigen bewoordingen weergegeven wat de inhoud was van hetgeen gezegd is. Niet citeren maar parafraseren dus. In de jurisprudentie is uitgemaakt dat degene die parafraseert meer vrijheid heeft, maar ook dat de parafrase voldoende recht moet doen aan hetgeen wat er gezegd is. En die verplichting wordt sterker als degene die parafraseert weet dat het (maatschappelijk) gevoelig ligt en dat een onjuiste parafrasering beschadigend kan zijn voor degene die wordt geparafraseerd.

De tekst van de rectificatie

De rechter veegt in het vonnis de argumenten van de advocaat van Baudet van tafel. Hij geeft verder aan dat zelfs als er wel onrechtmatig Ieder handelen of nalaten dat in strijd is met een wet of met de maatschappelijke betamelijkheid.
» Meer over onrechtmatig onrechtmatig zou zijn gehandeld tegen Baudet (en de FvD), de Rectificatie De schriftelijke mededeling waarin een onrechtmatige publicatie wordt rechtgezet.
» Meer over rectificatie rectificatie nietig zou zijn geweest. De rechter vindt de gevorderde tekst van de rectificatie onvoldoende. In het tekstvoorstel stond namelijk dat Baudet niet gezegd zou hebben dat hij denkt “dat de EU een vooropgezet plan heeft om het blanke Europese ras te vervangen door Afrikaanse immigranten”, maar dat is slechts gedeeltelijk juist, aldus de rechter. Baudet heeft de woorden “blank”, “ras” en “vervanging” niet gebruikt, maar alle overige woorden zijn wel door Baudet uitgesproken, zo staat terecht in het vonnis vermeld.

Schade moet aannemelijk zijn

Iedere partij die rectificatie eist moet schade hebben geleden. Die schade hoeft in een kort geding niet gedocumenteerd bewezen te worden, maar wel aannemelijk worden gemaakt. Ook daar gaat het mis voor Baudet en FvD. Ter onderbouwing van de gestelde schade, heeft de advocaat van Baudet verwezen naar in het geding gebrachte krantenartikelen, maar de rechter merkt fijntjes op dat die artikelen allemaal betrekking hebben op de situatie die ontstaan is nadat Baudet publiekelijk aan de VPRO gevraagd had om tot rectificatie over te gaan, waarna de VPRO dit weigerde. Bovendien oordeelt de rechter dat Baudet, door zelf de publiciteit te zoeken, er waarschijnlijk voor gezorgd heeft dat er inmiddels meer mensen kennis hebben genomen van de na de uitzending ontstane publiciteit dan het aantal kijkers van Buitenhof.

De lessen van dit kort geding zijn: parafraseren is (ook juridisch gezien) iets anders dan citeren. Denk verder goed na over de exacte tekst van de rectificatie en zorg ervoor dat je niet alleen stelt dat er schade is geleden, maar maak dat ook aannemelijk.