Concurrentie door oud-aandeelhouder is niet onbeperkt

In een kort geding bij de rechtbank in Alkmaar stond de vraag centraal of sprake was van oneerlijke concurrentie door de oud-aandeelhouder van een besloten vennootschap met beperkte aansprakelijkheid Een als BV opgerichte rechtspersoon waarvan het maatschappelijk kapitaal verdeeld is in aandelen die niet vrij overdraagbaar zijn; de aandelen staan op naam.
» Meer over besloten vennootschap met beperkte aansprakelijkheid besloten vennootschap. Het uitgangspunt is dat het aandeelhouders vrij staat hun eigen belang te behartigen. Zij zijn echter op grond van artikel 2:8 BW ook verplicht om het belang van de vennootschap en de belangen van andere aandeelhouders in acht te nemen, waardoor concurrentie door een aandeelhouder in gevallen niet toegestaan is. Advocaat ondernemingsrecht Sjoerd Yntema bespreekt deze uitspraak.

De feiten

De heer A ( gedaagde De partij die gedagvaard wordt om te verschijnen in een rechtszaak wordt aangeduid als de gedaagde.
» Meer over gedaagde gedaagde 1) en B.V. B (gedaagde 2) waren beiden aandeelhouders van vennootschappen B.V. 1 en B.V. 2 (eisers). B.V. 1 en B.V. 2 zijn actief in onder meer de ontwikkeling, productie en verkoop van designmeubelen. In 2008 besluit de heer A zijn banden met B.V. 1 en B.V. 2 te verbreken. Partijen komen daartoe een uittredingsregeling overeen, die in 2009 notarieel wordt vastgelegd. In deze regeling wordt geen concurrentiebeding De contractuele beperking voor een werknemer om na beëindiging van het dienstverband werkzaam te zijn in concurrerende functies of in een zekere aan de werkgever gerelateerde branche.
» Meer over concurrentiebeding concurrentiebeding opgenomen. Er wordt wel overeengekomen dat gedaagde 1 de modellen van de B.V. 1 en B.V. 2 niet zal kopiëren. Na het uitreden als aandeelhouder, treedt de heer A als handelsagent in dienst bij B.V. B., welke vennootschap tevens aandeelhouder van B.V. 1 was.

Slaafse nabootsing en wanprestatie

B.V. 1 en B.V. 2 stellen zich primair op het standpunt dat sprake is van slaafse nabootsing ten aanzien van een drietal stoelmodellen die de heer A aanbiedt en verkoopt voor B.V. B. De voorzieningenrechter oordeelt (kort gezegd) dat hier geen sprake van is. Eisers stellen verder dat sprake is van wanprestatie Niet nakomen van verplichtingen uit overeenkomst maakt schadeplichtig.
» Meer over wanprestatie wanprestatie nu de heer A in 2009 heeft toegezegd niet te zullen kopiëren. Ook dit faalt volgens de voorzieningenrechter nu vast is komen te staan dat gedaagden de modellen niet hebben gekopieerd.

Tot slot wordt door eisers een beroep gedaan op oneerlijke concurrentie, ondanks het feit dat in deze zaak geen sprake was van een contractueel non-concurrentiebeding tussen partijen.

Oneerlijke concurrentie door aandeelhouder?

Het staat de aandeelhouder in principe vrij om activiteiten te verrichten die mogelijkerwijs concurreren met die van de vennootschap waarin hij aandeel De gedeelten waarin het kapitaal van een BV of NV is verdeeld.
» Meer over aandeel aandelen houdt indien hij niet gebonden is aan een concurrentiebeding (vgl. Hof Arnhem 29 maart 2011, LJN BQ0581).

Dit geldt ook ten aanzien van een oud-aandeelhouder. De mogelijkheid om te concurreren is echter niet grenzeloos en wordt niet alleen beperkt door contractuele vastlegging van een beperking, maar wordt ook beperkt op grond van de wet en rechtspraak. Concurrentie kan namelijk onrechtmatig Ieder handelen of nalaten dat in strijd is met een wet of met de maatschappelijke betamelijkheid.
» Meer over onrechtmatig onrechtmatig zijn. Hiervoor is vereist dat de concurrentie dusdanig is dat deze, ook los van een contractueel concurrentiebeding, onrechtmatig is tegen de vennootschap (zie deze uitspraak van het Hof Den Haag van 12 april 2022).

De norm van artikel 2:8 BW moet worden betrokken bij de vraag of sprake is van een onrechtmatige daad Onrechtmatig handelen leidt tot aansprakelijkheid. In sommige gevallen geeft de wet aan dat een derde aansprakelijk is voor door een ander veroorzaakte schade.
» Meer over onrechtmatige daad onrechtmatige daad jegens de vennootschap. Ook de gewone onrechtmatige daadnorm van artikel 6:162 BW is van toepassing op het handelen van de (ex)aandeelhouder, wanneer zijn feitelijk handelen niet in hoedanigheid van aandeelhouder plaatsvindt.

In het onderhavige geval was een bijzondere gestelde omstandigheid dat gedaagden gebruik zouden maken van dezelfde leveranciers, dezelfde klanten en (nagenoeg) dezelfde producten. De voorzieningenrechter stelt echter vast dat eisers hieromtrent volstrekt onvoldoende gesteld hebben en wijst er bovendien op dat voldoende aannemelijk is geworden dat gedaagden al gedurende vele jaren een eigen plaats in de meubelbranche hebben en uit dien hoofde beschikt over een eigen klantenkring. De vordering van eisers werd dus afgewezen.

Tot slot

Samengevat komt het erop neer dat concurrentie verboden kan zijn omdat dit contractueel is vastgelegd tussen partijen, of omdat de concurrentie wordt beperkt door de wet en rechtspraak. De grenzen hiervan zijn gelegen in de onrechtmatige daad. Er moet dus sprake zijn van een schending van een zorgvuldigheidsnorm. In deze zaak kwam de voorzieningenrechter tot het oordeel dat niet aannemelijk was dat hiervan sprake was.

Deze zaak illustreert het belang van het maken van duidelijke afspraken omtrent concurrentie in een (aandeelhouders) overeenkomst Een meerzijdige rechtshandeling, waarbij een of meer partijen jegens een of meer andere partijen een verbintenis aangaan.
» Meer over overeenkomst overeenkomst of op een later moment. Ook laat het zien dat er slechts onder uitzonderlijke omstandigheden sprake is van onrechtmatige concurrentie door een aandeelhouder. 

AMS Advocaten adviseert klanten over de totstandkoming van een aandeelhoudersovereenkomst en is betrokken in procedures over (onder andere) concurrentie door aandeelhouders of bestuurders van vennootschappen.