Wie heeft de macht binnen Ajax?

De machtsstrijd binnen Ajax gaat maar door. Nu is er het voornemen van de directie om de samenwerking met het hoofd jeugdopleiding Wim Jonk te beëindigen vanwege een “langlopend verschil van inzicht”. Maar kan dat juridisch wel? Welk orgaan heeft welke zeggenschap? Wie bestuurt nou wat? Kortom: wie heeft de macht binnen Ajax? Advocaat ondernemingsrecht Hidde Reitsma legt uit.

Ajax: naamloze vennootschap en vereniging

AFC Ajax N.V. (de NV) is sinds 1998 de enige beursgenoteerde Nederlandse voetbalclub. Naast de NV ( naamloze vennootschap Een als zodanig opgerichte rechtspersoon met een in overdraagbare aandelen verdeeld maatschappelijk kapitaal.
» Meer over naamloze vennootschap naamloze vennootschap) bestaat de vereniging Amsterdamsche Football Club “Ajax”. Circa 9% van de uitgegeven aandeel De gedeelten waarin het kapitaal van een BV of NV is verdeeld.
» Meer over aandeel aandelen zijn op de beurs verhandelbaar; veruit het grootste gedeelte van de rest van de aandelen wordt gehouden door de vereniging. De vereniging heeft dus doorslaggevende zeggenschap binnen de  algemene vergadering Het orgaan binnen verenigingen en vennootschappen met in aandelen verdeeld kapitaal met alle bevoegdheid die niet aan het bestuur of aan anderen is toegekend.
» Meer over algemene vergadering Algemene vergadering van Aandeelhouders (de algemene vergadering Het orgaan binnen verenigingen en vennootschappen met in aandelen verdeeld kapitaal met alle bevoegdheid die niet aan het bestuur of aan anderen is toegekend.
» Meer over algemene vergadering AVA) van de NV.

Statuten: minimaal 1 keer per jaar aandeelhoudersvergadering

Op grond van de statuten De statuten vermelden bij rechtspersonen met in aandelen vermeld kapitaal het bedrag van het maatschappelijk kapitaal en het soort, aantal en het bedrag van de aandelen. Voorts bevatten de statuten bepalingen over bestuur, aandeelhoudersvergadering, een eventuele raad van commissarissen, ontbinding en vereffening.
» Meer over statuten statuten is het bestuur van een bedrijf minimaal een keer per jaar verplicht om verantwoording en rekenschap af te leggen aan de aandeelhouders tijdens de jaarlijks terugkerende algemene vergadering van aandeelhouders. Naast de gewone algemene vergadering van aandeelhouders bestaat er ook de mogelijkheid van een bijzondere aandeelhoudersvergadering Het orgaan binnen een vennootschap waarin alle aandeelhouders zijn vertegenwoordigd.
» Meer over aandeelhoudersvergadering aandeelhoudersvergadering. Die kan tussentijds plaatsvinden op verzoek van zowel de aandeelhouders als de directie van de onderneming. Bij Ajax bestaat het tweehoofdige bestuur uit de onlangs aangetreden Dolf Collee en Marc Overmars.

Het bestuursmodel: structuurvennootschap

De NV is, zoals bijna elk Nederlands beursgenoteerd bedrijf, een zogenoemde structuurvennootschap Een bijzondere vorm van een (naamloze) vennootschap.
» Meer over structuurvennootschap structuurvennootschap. Voor deze bedrijven gelden wat andere regels dan voor kleinere bedrijven. Zo heeft de raad van commissarissen Het toezichthoudende orgaan van de N.V., B.V. en de vereniging (waaronder ook de coöperatie en onderlingen waarborgmaatschappij) .
» Meer over raad van commissarissen raad van commissarissen (de raad van commissarissen Het toezichthoudende orgaan van de N.V., B.V. en de vereniging (waaronder ook de coöperatie en onderlingen waarborgmaatschappij) .
» Meer over raad van commissarissen RvC) ten opzichte van de AvA meer macht heeft dan bij een ‘gewoon bedrijf’, waar de RvC uitsluitend een toezichthoudende functie heeft.

De RvC heeft macht over het bestuur van Ajax

Bij een structuurvennootschap benoemt de RvC (en dus niet de AvA) het bestuur van Ajax én dient de RvC bestuursbesluiten die de identiteit of het karakter van de onderneming ingrijpend kunnen veranderen, goed te keuren. Daarnaast is vastgelegd dat het bestuur van Ajax kan worden ontslagen door de RvC, maar dat de AvA wel eerst moet zijn gehoord.

De AvA kan de RvC naar huis sturen

De AvA benoemt op voordracht van de RvC de commissarissen. In de praktijk voorziet de RvC dus eigenlijk in haar eigen samenstelling. Wel kan de AvA met een meerderheid van stemmen een voordracht afwijzen en kan de AvA via een motie van wantrouwen de hele RvC naar huis sturen. In dat geval zal de ondernemingskamer Een afdeling van het Gerechtshof te Amsterdam dat bevoegd is kennis te nemen van diverse ondernemingsrechtelijke en sociaal- of financieel-economisch georiënteerde zaken.
» Meer over ondernemingskamer Ondernemingskamer nieuwe commissarissen benoemen.

De Ondernemingskamer benoemt nieuwe RvC

Nu de vereniging veruit de meeste aandelen in de NV houdt, heeft deze binnen de AvA een doorslaggevende stem. Als de vereniging op een AvA van de NV haar stemrecht op de door haar gehouden aandelen in de NV uitoefent, wordt zij vertegenwoordigd door haar bestuur, dat dus wordt benoemd en ontslagen door de Ledenraad. De vereniging heeft dus de touwtjes in handen.

Motie van wantrouwen

De AvA – en dus in de huidige aandelenverhouding de vereniging – kan wel met een motie van wantrouwen de voltallige RvC naar huis sturen. Maar als dat zou gebeuren, dan lijkt de rol van de vereniging en de NV wel uitgespeeld: dan zal de Ondernemingskamer op verzoek van het bestuur van de NV een nieuwe (tijdelijke) RvC benoemen. De ervaring leert dat de Ondernemingskamer uitstekend in staat is personen te benoemen die met de nodige diplomatie – maar desnoods ook met keihard ingrijpen – de gezonde verhoudingen binnen de onderneming herstellen.

De Ondernemingskamer heeft de echte macht

De Ondernemingskamer zou ook langs een andere weg kunnen ingrijpen, zodat ik gerust de uitspraak aandurf dat het de Ondernemingskamer is die de echte macht in handen heeft. Op verzoek van aandeelhouders kan de Ondernemingskamer een onderzoek gelasten naar het beleid en de gang van zaken bij de NV. Daarbij kan de Ondernemingskamer een veelheid aan voorzieningen treffen die hard ingrijpen in de vennootschappelijke verhoudingen: de Ondernemingskamer kan bijvoorbeeld bestuurders benoemen, schorsen of ontslaan, kan ‘superbestuurders’ of ‘supercommissarissen’ met bepaalde – niet in de statuten geregelde – bevoegdheden aanstellen en kan zelfs tijdelijk de overdracht Overdracht is het overdragen van een recht (indien het een recht van eigendom betreft: in eigendom) aan een ander.
» Meer over overdracht overdracht van aandelen bewerkstelligen.