Arbitraal kort geding vonnis: schipper moet terug aan roer in Volvo Ocean Race

De afgelopen week voltrok zich een koningsdrama bij de deelname van Akzo Nobel aan de Volvo Ocean Race. Schipper Simeon Tienpont werd vlak voor de aanvang van de race plotseling ontslagen vanwege een conflict tussen zijn vennootschap en Akzo Nobel. Daarop begon hij met succes een arbitraal kort-geding waarin hij vorderde weer aan het roer te mogen staan. Advocaat procesrecht Onno Hennis bespreekt de uitspraak, die duidelijk maakt dat ook in zeer spoedeisende gevallen arbitrage Particuliere geschillenbeslechting buiten de overheidsrechtspraak om.
» Meer over arbitrage arbitrage een volwaardig alternatief kan zijn voor overheidsrechtspraak( (en waarom dat best bijzonder is).

Arbitrage procedure als kort geding

Uit diverse mediaberichten blijkt dat Tienpont afgelopen woensdag 18 oktober 2017 de arbitrage heeft aangevraagd. Slechts twee dagen later vond de mondelinge behandeling van de zaak plaats en één dag later werd het arbitraal vonnis gewezen. Daarmee was net op tijd duidelijkheid: Tienpont kon nog naar Alicante vliegen om op zondag aan de start van de race te staan.  Lang was arbitrage als alternatieve geschilbeslechtingsmethode niet geschikt om zaken met een spoedeisend karakter af te doen. Dat hing er met name mee samen dat de benoeming van arbiters normaal gesproken enige tijd in beslag neemt. Dat heeft meerdere redenen.

Eén of drie arbiters: het tribunaal

In veel arbitrages kiezen de partijen ieder een arbiter die vervolgens samen een derde arbiter aanwijzen. Samen vormen zij dan het tribunaal. In arbitrages waar één arbiter wordt aangesteld geschiedt dit dikwijls door middel van de zogenaamde ‘lijstprocedure’. In dat geval stelt het bevoegde arbitrage-instituut een lijst met potentiële kandidaat-arbiters vast waar partijen dan hun voorkeur over kunnen geven. Indien daaruit geen voor beide partijen aanvaardbare kandidaat-arbiter naar voren komt, benoemt het arbitrage-instituut de arbiter rechtstreeks. Het duurt dan dus even voordat de benoeming rond is.

Arbiters moeten onpartijdig en onafhankelijk zijn

Daarnaast is het noodzakelijk dat de benoemde arbiters onpartijdig en onafhankelijk zijn. Daartoe doen de arbiters in de bevestiging van hun benoeming opgave van eventuele banden met de partijen of betrokkenheid bij het geschil, indien dat een eventuele reden voor wraking zou zijn. Daarop kunnen discussies ontstaan over de vraag of de betreffende arbiter wel benoemd moet worden. Kortom, dat kan leiden tot nog meer vertraging.

Arbitrage ook in spoedeisende zaken (kort geding)

Sommige zaken dulden echter geen uitstel. De Nederlandse wetgever heeft daarom bij de herziening van de Arbitragewet – die vanaf 1 januari 2015 geldt – het zogenaamde “arbitraal kort-geding” geïntroduceerd. Het NAI had zelf al een aantal jaar geleden in haar arbitragereglement de spoedprocedure mogelijk gemaakt. Het NAI was daarmee het eerste arbitrage-instituut ter wereld die een dergelijke procedure kende. Inmiddels heeft ook het gezaghebbende ICC in haar gewijzigde reglement “emergency arbitrator proceedings” mogelijk gemaakt.

Arbitrage afspreken: de arbitrageovereenkomst

Voorwaarde voor een arbitraal kort geding dat er een geldige arbitrageovereenkomst tussen partijen bestaat die verwijst naar het NAI. Let op: als partijen arbitrage zijn overeengekomen, dan staat het hen niet langer vrij om de zaak aan de rechter voor te leggen. Tot voor kort was het echter altijd mogelijk om een kort-gedingprocedure bij de rechter te voeren. Sinds de herziening van de Arbitragewet is dat echter alleen nog mogelijk, als een arbitraal kort-geding niet mogelijk is.

Voorwaarden kort geding: spoed en niet te complex

Verder is vereist dat de zaak zich leent voor afdoening via het kort geding. Zo moet de zaak een spoedeisend karakter dragen en niet zodanig complex zijn dat er in een verkorte procedure niet over kan worden beslist. Deze voorwaarden gelden overigens ook voor het kort geding bij de overheidsrechter. Na ontvangst van de aanvraag voor kort geding benoemt het NAI zelf op de kortst mogelijke termijn een arbiter. Het NAI garandeert op haar website dat de benoeming van de arbiter op zijn laatst binnen 24 uur zal geschieden. De arbiter beslist vervolgens – op basis van de spoedeisendheid – wanneer de mondelinge behandeling van de aanvraag zal plaatsvinden (en wanneer het vonnis zal worden gewezen). Zoals blijkt uit de Tienpont-zaak kan dat op zeer korte termijn.

Kort geding arbitrage: voorlopige voorziening

Net als bij het kort geding bij de overheidsrechter kan in een arbitraal kort geding slechts een voorlopige voorziening worden gegeven. Een voorlopige voorziening is een ordemaatregel die een tijdelijk karakter draagt. De voorlopige voorziening wordt getroffen als de situatie deze rechtvaardigt. In de procedure ten gronde is men niet gebonden aan de voorlopige voorziening. Echter, zoals blijkt uit de Tienpont-zaak hebben sommige voorlopige voorzieningen feitelijk een bijna definitief gevolg.

Gebod of verbod met dwangsom eisen

Het staat de arbiter in kort-geding in beginsel vrij om een voorlopige voorziening te treffen. De arbiter kan echter geen zogenoemde constitutieve of declaratoire vonnissen wijzen, die de rechtsverhouding tussen partijen vaststelt of door de uitspraak wijzigt (zoals het ontbinden van een overeenkomst Een meerzijdige rechtshandeling, waarbij een of meer partijen jegens een of meer andere partijen een verbintenis aangaan.
» Meer over overeenkomst overeenkomst). De maatregel moet tijdelijk van aard zijn. Gebruikelijk is daarom een gebod of verbod. Een dergelijk gebod of verbod kan worden verzwaard met een dwangsom De veroordeling om een geldsom te betalen wegens het niet voldoen aan een vonnis.
» Meer over dwangsom dwangsom, als prikkel om vrijwillig na te komen.

Arbitrage: vertrouwelijkheid en geheimhouding

Hoewel de uitspraak bekend is, blijft vooralsnog onduidelijk waar het geschil tussen Tienpont en Akzo Nobel nu precies om draaide. Dat heeft ermee te maken dat arbitrage in beginsel vertrouwelijk van aard is. Het NAI-reglement legt zelfs specifiek op dat alle directe en indirect partijen bij de arbitrage gehouden zijn tot geheimhouding (artikel 6). Verder kunnen partijen voorkomen dat het (geanonimiseerde) vonnis wordt gepubliceerd (artikel 51). De vertrouwelijkheid wordt over het algemeen gezien als een groot voordeel van arbitrage ten opzichte van overheidsrechtspraak. In de Tienpont-zaak kun je je echter afvragen of het vereiste van vertrouwelijkheid nu zoveel goeds heeft gedaan. Akzo Nobel (en Tienpont) hebben voorzienbaar schade geleden, wellicht te meer omdat het schimmig blijft wat nu precies het conflict behelsde.

Arbitrage: adequaat alternatief voor overheidsrechtspraak

Hoe het ook zij, uit de Tienpont-zaak volgt dat ook in spoedeisende zaken arbitrage een prima alternatief is voor overheidsrechtspraak. Het NAI is in staat om op zeer korte termijn een capabele arbiter te benoemen die op efficiënte en deugdelijke wijze tot een abitraal vonnis kan komen met volledige rechtskracht. AMS Advocaten heeft veel ervaring met arbitrale kort-gedingen. Mocht u een voorlopige maatregel willen treffen middels arbitrage of bent u gedaagde De partij die gedagvaard wordt om te verschijnen in een rechtszaak wordt aangeduid als de gedaagde.
» Meer over gedaagde gedaagde in een arbitraal kort-gedingprocedure, neem dan contact met ons op.