Lijfsdwang: wanneer kan een advocaat het eisen?

De gemeente Dordrecht wordt al zo’n twee jaar lang bedolven onder de verzoekschriften, bezwaarschriften en andere brieven van een boze ondernemer. Meer dan 2000 brieven zond hij inmiddels aan de gemeente, en die moeten allemaal op tijd worden beantwoord. De gemeente besluit  in 2013 om een kort geding aan te spannen en de ondernemer een halt toe te roepen. De gemeente wint het kort geding, maar ditmaal op straffe van lijfsdwang. Wat is lijfsdwang precies, wanneer mag het worden toegepast en onder welke voorwaarden? Advocaat procesrecht Thomas van Vugt legt uit.

Dwangsom en bestuursdwang wegens illegale kamerverhuur

De ondernemer in kwestie is eigenaar van ongeveer 40 panden in Dordrecht, die hij geheel of gedeeltelijk per kamer verhuurt of verhuurde. De gemeente Dordrecht heeft aan de ondernemer dwangsommen opgelegd en bestuursdwang toegepast wegens illegale kamerverhuur. In 2012 heeft de gemeente twee panden executoriaal verkocht in verband met de verbeurde maar niet betaalde dwangsommen. De ondernemer is boos, heel erg boos. Hij besluit om de gemeente een stortvloed van brieven te gaan sturen, soms wel 70 per dag. Alleen al in 2012 diende de ondernemer 790 bezwaarschriften in, 467 WOB verzoeken (Wet Openbaarheid Bestuur), 41 handhavingsverzoeken en 121 formulieren dwangsom De veroordeling om een geldsom te betalen wegens het niet voldoen aan een vonnis.
» Meer over dwangsom dwangsom. De gemeente eist in 2013 in kort geding dat de ondernemer op straffe van een dwangsom van €300,– per overtreding het wordt verboden om zich gedurende twee jaar vaker dan tien keer per maand met brieven, faxen of e-mails tot de gemeente te richten.

Gemeente: ondernemer maakt misbruik van recht

De gemeente doet in het kort geding primair een beroep op misbruik van bevoegdheid Misbruik van een op zichzelf bestaande bevoegdheid. Of hier sprake van is hangt af van de concrete omstandigheden.
» Meer over misbruik van bevoegdheid misbruik van recht. Het verweer van de ondernemer dat misbruik van recht, dat geregeld is in artikel 3:13 van het Burgerlijk Wetboek, onderdeel uitmaakt van het vermogensrecht Een recht dat overdraagbaar is of er toe strekt de rechthebbende stoffelijk voordeel te verschaffen, of dat is verkregen in ruil voor of in het vooruitzicht gesteld stoffelijk voordeel.
» Meer over vermogensrecht vermogensrecht en dus niet van het bestuursrecht Het recht waarin het handelen van bestuursorganen in relatie tot burgers wordt geregeld.
» Meer over bestuursrecht bestuursrecht, als gevolg waarvan de gemeente er geen beroep op kan doen, gaat niet op. Artikel 3:15 BW bepaalt namelijk dat een beroep op misbruik van recht ook kan worden gedaan in andere situaties dan het vermogensrecht.

Rechter: geen ander doel dan de gemeente te schaden

De rechter overweegt dat de bevoegdheid van de burger om bij de overheid aanvragen en verzoeken in te dienen kan worden misbruikt. Het is mogelijk om een dergelijk misbruik in kort geding te doen verbieden. De voorzieningenrechter moet daarbij wel terughoudend te werk gaan. Dit vooral vanwege het fundamentele karakter van de bevoegdheid van de burger om een geschil aan de overheid voor te leggen. De rechter vindt dat de gemeente voldoende aannemelijk heeft gemaakt dat de ondernemer uit wrok over de veiling Een openbare verkoop.
» Meer over veiling veiling van zijn panden buitenproportioneel beslag legt op het gemeentelijke apparaat met geen ander doel dan de gemeente Dordrecht een hak te zetten en te schaden. De voorzieningenrechter wijst de vorderingen dan ook toe, en maximeert de totaal te verbeuren dwangsommen op een bedrag van € 100.000,–.

De Wet Dwangsom en Beroep

De ondernemer gaat echter ‘vrolijk’ door met het indienen van zijn brieven bij de gemeente en gaat ondertussen ook in hoger beroep Ons burgerlijk procesrecht kent het beginsel dat er onderzocht wordt in twee instanties: een ieder heeft het recht op een nieuwe behandeling van de zaak door een hogere rechter.
» Meer over hoger beroep hoger beroep. De gemeente maakt van de gelegenheid gebruik om in hoger beroep de dwangsom bij te stellen naar een bedrag van € 1260,– per overtreding. Dat is gelijk aan het bedrag dat de gemeente zou kunnen verbeuren als zij niet voldoet aan de Wet Dwangsom en Beroep bij niet tijdig beslissen. Tevens eist de gemeente dat het maximum van de dwangsommen die kunnen worden verbeurd worden verhoogd tot € 300.000,–. Het hof wijst begin dit jaar het hoger beroep van de ondernemer af, en dat van de gemeente toe.

Dwangsommen geen effect: gemeente eist nu lijfsdwang

Op 28 februari 2014 heeft de gemeente Dordrecht via een deurwaardersexploot aanspraak gemaakt op het maximum aan verbeurde dwangsommen van € 300.000,– vermeerderd met de proceskosten. De ondernemer heeft zich dan ook door het hoger beroep wederom niet laten stoppen. Omdat nu wel duidelijk is dat de zowel in eerste aanleg als in hoger beroep uitgesproken veroordelingen, versterkt met een forse dwangsom, geen effect hebben besluit de gemeente in september van dit jaar om de ondernemer opnieuw in kort geding te betrekken. Ditmaal eist de gemeente om gedaagde De partij die gedagvaard wordt om te verschijnen in een rechtszaak wordt aangeduid als de gedaagde.
» Meer over gedaagde gedaagde te verbieden zich voor een aaneengesloten periode van vijf jaar meer dan twee keer met brieven, fax of e-mails of op welke wijze dan ook tot de gemeente Dordrecht en/of haar medewerkers te wenden op straffe van lijfdwang voor de duur van een dag voor iedere keer dat hij dit verbod overtreedt, tot het wettelijke maximum van een jaar.

Lijfsdwang is ultimum remedium

Lijfsdwang is geregeld in artikel 587 van het Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering en kan slechts als ultimum remedium worden ingezet. Dat wil zeggen dat lijfsdwang alleen maar aan de orde kan zijn indien aannemelijk is dat toepassing van een ander dwangmiddel onvoldoende uitkomst zal bieden en het belang van de schuldeiser toepassing daarvan rechtvaardigt. Het is niet verrassend dat de voorzieningenrechter tot het oordeel komt dat gebleken is dat de dwangsommen geen afdoende dwangmiddel zijn om de ondernemer tot nakoming van de opgelegde verboden te bewegen. De voorzieningenrechter spreekt opnieuw een verbod uit, maar dit keer op straffe van lijfsdwang. Indien de ondernemer verdergaat met zijn kruistocht tegen de gemeente zal hij dus voor iedere overtreding kunnen worden opgepakt en voor een dag vast worden gezet en dat een jaar lang. Het is voor de gemeente Dordrecht te hopen dat deze uitspraak wel het gewenste effect zal hebben.