Rechtspraak achter gesloten deuren, wanneer kan het?

Rechtspraak is openbaar: vonnissen zijn (geanonimiseerd) voor iedereen beschikbaar en op te vragen bij de rechtbank. Ook mag iedereen in beginsel een zitting van de rechtbank bijwonen, tenzij de wet anders bepaalt, maar dat is alleen in uitzonderingsgevallen zo. Advocaat procesrecht Thomas van Vugt legt uit hoe het zit.

Rechtspraak moet controleerbaar zijn

De gedachte achter de openbaarheid van rechtspraak is dat het voor het publiek controleerbaar moet zijn. Het adagium “Justice must not only be done, but also seen to be done” is daarop van toepassing. Op die manier wordt voorkomen dat rechters de vrijheid krijgen om zaken zonder publieke controle af te doen, en wordt het vertrouwen in de rechtspraak gewaarborgd. Die verplichte transparantie is onder meer neergelegd in onze grondwet en het Europees verdrag voor de rechten van de mens.

Uitzonderingen: rechtspraak achter gesloten deuren

In sommige gevallen zijn zittingen en uitspraken niet openbaar. Zittingen kunnen ‘achter gesloten deuren’ worden gehouden als dat in het belang is van de openbare orde of goede zeden, in het belang van de staatsveiligheid, om de belangen van minderjarigen te beschermen, als de bescherming van de persoonlijke levenssfeer van een van de partijen dat vereist, of als de openbaarheid van de zitting de goede rechtspleging zou schaden, aldus bepaalt in artikel 27 Rv.

Anonimiseren van vonnissen

Voor vonnissen geldt een wat andere maatstaf: die zijn in beginsel ook openbaar, tenzij de griffier meent dat verstrekking van het vonnis wegens bescherming van de zwaarwegende belangen van derden, waaronder de belangen van partijen, achterwege moet blijven. In dat geval verstrekt hij een geanonimiseerd afschrift van het vonnis. Vonnissen die op rechtspraak.nl verschijnen zijn bijna altijd geanonimiseerd. De rechtspraak heeft daarvoor een speciale anonimiseringsrichtlijn opgesteld, die erop neerkomt dat namen van natuurlijke personen (partijen of betrokkenen) altijd worden geanonimiseerd, en van rechtspersoon Het BW kent geen algemene definitie van rechtspersoon.
» Meer over rechtspersoon rechtspersonen alleen als hun naam tot een natuurlijk persoon Een mens met rechten en plichten.
» Meer over natuurlijk persoon natuurlijk persoon herleidbaar is (bijvoorbeeld: Jan Jansen B.V.).

Advocaat civiele zaak achter gesloten deuren

Openbaarheid van zittingen dient dus de rechtszekerheid: rechtspraak wordt daarmee transparant en controleerbaar wat een eerlijke rechtsbedeling ten goede komt en rechtspraak in achterkamertjes zonder enige publieke controle onmogelijk maakt. Partijen kunnen niet zelf bepalen dat hun zaak ‘achter gesloten deuren’ wordt behandeld: daarover beslist de rechter, en die beslist daar alleen in uitzonderingsgevallen toe.