Verschoning van rechters: omgekeerde wraking

Als een procespartij kan vrezen dat de rechter die zijn zaak behandelt partijdig is, dan kan die procespartij de rechter wraken. Zodra zo’n wrakingsverzoek wordt de zaak aangehouden en moet de wrakingskamer van de rechtbank eerst beoordelen of het verzoek terecht was. Als dat zo is, wordt de rechter vervangen. Zo niet, dan wordt de procedure gewoon voortgezet. Het tegenovergestelde van wraking is verschoning: de rechter geeft dan zelf aan dat zijn onpartijdigheid in gevaar is, of dat er gevaar is voor de schijn van partijdigheid. Advocaat procesrecht Thomas van Vugt bespreekt een recente verschoningszaak. 

Verschoningsverzoek van de rechter

De procedure in de hoofdzaak betreft een geschil tussen Rebel Rebel B.V. en Nijmegen Eendracht Combinatie B.V. (NEC). Op 29 september 2015 vindt in die zaak een comparitie Een zitting waar de rechter vragen aan partijen kan stellen.
» Meer over comparitie comparitie van partijen plaats voor de meervoudige kamer, waarbij de rechter in kwestie optreedt als voorzitter. Vlak na de zitting ontvangt die rechter (verzoekster) een e-mail van een commissaris van de raad van commissarissen Het toezichthoudende orgaan van de N.V., B.V. en de vereniging (waaronder ook de coöperatie en onderlingen waarborgmaatschappij) .
» Meer over raad van commissarissen raad van commissarissen van NEC, die zij persoonlijk blijkt te kennen.

Commissaris NEC blijkt kennis rechter

Zij wist dit voorafgaand aan de comparitie niet. In die e-mail schrijft haar kennis dat hij niet bij de zitting aanwezig was om het de rechter niet onnodig moeilijk te maken, dat hij had begrepen dat zij kritische vragen had gesteld en dat hij haar veel wijsheid wenste bij het verdere verloop van de zaak. Daarnaast kwam verzoekster erachter dat haar kennis niet alleen commissaris was bij NEC, maar ook een kantoorgenoot van de advocaat van NEC. Zij verzoekt daarom zich te mogen verschonen.

Toetsingskader bij verschoning

Verschoning is eigenlijk het omgekeerde van wraking. Daarom is het toetsingskader bij verschoning hetzelfde als bij wraking. Een verschoningsverzoek wordt toegewezen op grond van ‘feiten of omstandigheden waardoor de rechterlijke onpartijdigheid schade zou kunnen lijden’. Anders gezegd: als er sprake is van een schijn van partijdigheid, dan kan de rechter worden gewraakt of mag hij zich verschonen. In beginsel moet een rechter worden vermoed onpartijdig te zijn. Dat is alleen anders als zich uitzonderlijk omstandigheden voordoen die een zwaarwegende aanwijzing opleveren dat de rechter vooringenomen is jegens een partij, of als er reden is voor de vrees daarvoor.

Verschonen bij schade rechterlijke onpartijdigheid

In deze zaak is de verschoningskamer van oordeel dat – kennelijk gelet op de persoonlijke band tussen de rechter en de commissaris van NEC, de door hem gestuurde e-mailen de band tussen de commissaris en de advocaat van NEC – er voldoende aanwijzing is dat de rechterlijke onpartijdigheid schade zou kunnen lijden. Het verschoningsverzoek wordt dus toegewezen, en de zaak zal met een nieuwe rechter moeten worden voortgezet.