Aansprakelijkheid uitgesloten, maar toch aansprakelijk

Advocaat aansprakelijkheidsrecht Thomas van Vugt bespreekt de situaties waarin een gebruiker van algemene voorwaarden in beginsel geen beroep kan doen op de uitsluiting van zijn aansprakelijkheid De gehoudenheid van een persoon of bedrijf om schade ontstaan uit een onrechtmatige daad of wanprestatie te vergoeden.
» Meer over aansprakelijkheid aansprakelijkheid. Een dergelijk beroep zou namelijk naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid Een bron van ongeschreven objectief recht waaraan mensen zich moeten gedragen jegens elkaar.
» Meer over redelijkheid en billijkheid redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar zijn.

Naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar

Er zijn situaties waarbij het doen van een beroep op een exoneratiebeding, waarin de aansprakelijkheid van de gebruiker wordt uitgesloten (de definitie van een exoneratiebeding), onredelijk is. De wederpartij De tegenpartij in een procedure of de partij met wie een contract is gesloten.
» Meer over wederpartij wederpartij kan dan stellen dat het beding niet van toepassing is, omdat een beroep op het exoneratiebeding naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar zou zijn.

Verschillende factoren spelen een rol

Of hier sprake van is, hangt af van verschillende factoren. Bijvoorbeeld (i) de aard en de verdere inhoud van de overeenkomst Een meerzijdige rechtshandeling, waarbij een of meer partijen jegens een of meer andere partijen een verbintenis aangaan.
» Meer over overeenkomst overeenkomst of voorwaarden waarin het beding voorkomt, (ii) de maatschappelijke positie en de onderlinge verhouding van partijen, (iii) de wijze waarop het beding tot stand is gekomen, (iv) de mate waarin de wederpartij zich van de strekking van het beding bewust is geweest en (v) de zwaarte van de schuld met betrekking tot het veroorzaken van de desbetreffende schade, mede in verband met de aard en de ernst van de bij enige gedraging betrokken belangen.

Stel en bewijslast

De stelplicht en bewijslast ten aanzien van de hiervoor genoemde factoren rust op de wederpartij. Hij is degene die het beroep van de gebruiker tegenwerpt door te stellen dat het in strijd is met de redelijkheid en billijkheid.

Commerciële partijen

Uit de rechtspraak volgt over het algemeen dat bij overeenkomsten, tussen professioneel dan wel commercieel handelende grote partijen, in de regel extra terughoudendheid gepast is waar het gaat om het buiten toepassing laten van het exoneratiebeding op grond van de redelijkheid en billijkheid.

Voorbeeld beroep op de redelijkheid en billijkheid slaagt niet

Het vonnis van rechtbank Noord-Nederland is een voorbeeld waarin het beroep op de beperkte werking van redelijkheid en billijkheid niet slaagde. Het Waterbedrijf Groningen deed een beroep op zijn algemene voorwoorden waaruit volgde dat het “in alle gevallen” niet aansprakelijk was voor schade. Het Middenstandshuis voerde aan dat het exoneratiebeding eenzijdig was opgesteld, daarover niet was onderhandeld en dat er geen andere keuze was dan water te betrekken van Waterbedrijf Groningen. Dit vond de rechtbank onvoldoende. Wat meespeelde was dat het beding niet ongebruikelijk is tussen professionele partijen en dat de voorwaarden waren opgesteld in overleg met o.a. de Consumentenbond.

Voorbeeld beroep op de redelijkheid en billijkheid slaagt wel

Het arrest van de Hoge Raad is een voorbeeld waarin het beroep wel slaagde. Telfort deed in deze zaak een beroep op zijn algemene voorwaarden waarin het zijn aansprakelijkheid voor schade uitsloot. De rechter oordeelde in deze zaak dat uit de omstandigheden volgde dat een beroep van Telfort op de exoneratieclausule naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar was. Er waren namelijk aanwijzingen dat KPN niet tot tijdige levering in staat was, maar Telfort verifieerde vervolgens niet bij KPN of de benodigde extra capaciteit daadwerkelijk beschikbaar zou komen. Telfort hield daardoor onvoldoende rekening met de belangen van zijn wederpartij. Ook was het voor Telfort betrekkelijk eenvoudig de schade van de wederpartij te voorkomen. Dit liet Telfort echter na.