Arrest Hof: beding dat recht op rechtsbescherming volledig beperkt is nietig

Het Nederlandse recht gaat uit van een vergaande mate van contractsvrijheid. Slechts op bepaalde gebieden zijn er wettelijke restricties of voorwaarden vastgelegd (bv. in het arbeidsrecht of consumentenrecht). Bij andere overeenkomsten wordt de ondergrens van het toelaatbare door artikel 3:40 lid 1 BW bepaald; een rechtshandeling Een rechtshandeling is een feitelijke handeling met rechtsgevolg.
» Meer over rechtshandeling rechtshandeling is nietig als die door inhoud of strekking in strijd is met de goede zeden of openbare orde. Advocaat verbintenissenrecht Thomas van Vugt bespreekt een recente uitspraak van het Hof ’s-Hertogenbosch over dit onderwerp.

Beding in akte van levering: verbod op klagen

In de zaak die aan het Hof werd voorgelegd was de vraag of een kettingbeding Een bepaling in een overeenkomst (meestal een koopovereenkomst) die steeds opnieuw aan de volgende contractant moet worden doorgegeven, meestal op straffe van een boete.
» Meer over kettingbeding kettingbeding, waarbij het recht op rechtsbescherming behoorlijk (zeg maar: geheel) werd ingeperkt, nog wel door de beugel kon. Een eigenaar van een veehouderij verkoopt in 1993 een naastgelegen perceel met woonhuis. In de leveringsakte heeft zij het volgende beding laten opnemen ten laste van de koper:

“Koper verklaart bij deze nooit enigerlei bezwaren van welke aard dan ook in het kader van geldende milieuwetgeving alsook op planologisch gebied bij welke overheidsinstantie dan ook te zullen indienen voor wat betreft de agrarische bedrijven [van verkoper]”.

Boete bij overtreding kettingbeding

Op overtreding van dit beding staat een boete van NLG 5.000,-. In de akte Een ondertekend geschrift, bestemd om tot bewijs te dienen.
» Meer over akte akte is voorts bepaald dat deze bepaling als kettingbeding moet worden doorgelegd op iedere opvolgende nieuwe eigenaar van het woonhuis. Het woonhuis wordt na 1993 nog een aantal keer verkocht, telkens onder verwijzing naar het oorspronkelijk beding.

Monddoodbeding

In 2014 en 2015 wil de huidige eigenaar van het woonbuis bezwaar maken tegen overlast en uitbreidingsplannen van de veehouderij. Hij trekt beide bezwaren echter snel in als de eigenaar van de veehouderij dreigt met invordering van de boetes. De eigenaar van het woonhuis besluit de rechter te verzoeken het kettingbeding nietig te verklaren wegens strijd met de goede zeden. De rechtbank wijst dit verzoek toe: het beding ontneemt of beperkt het recht op rechtsbescherming (recht om bezwaar te maken tegen de bedrijfsactiviteiten van de veehouder).

Inbreuk op recht toelaatbaar?

In hoger beroep Ons burgerlijk procesrecht kent het beginsel dat er onderzocht wordt in twee instanties: een ieder heeft het recht op een nieuwe behandeling van de zaak door een hogere rechter.
» Meer over hoger beroep hoger beroep staat de vraag centraal of de inbreuk die het kettingbeding maakt op het fundamentele recht op rechtsbescherming toelaatbaar is of niet. Dit hangt af van de concrete omstandigheden van het geval. In deze zaak wijst het hof erop dat het kettingbeding niet alleen de koper en de verkoper die het beding oorspronkelijk zijn aangegaan raakt, maar ook al hun rechtsopvolgers. Het beding raakt alle bezwaren van welke aard dan ook bij elke overheidsinstantie. De toegang tot bezwaar- en beroepsprocedures is hiermee voor de eigenaar van het woonhuis dus volledig ontnomen. Deze vrijwel onbegrensde werking geldt ook in de tijd; het beding geldt tot in de eeuwigheid.

Advocaat bij geschil kettingbeding

Het hof meent tot slot dat partijen die zich aan het beding hebben gebonden (kopers van het woonhuis) niet hebben kunnen overzien wat de gevolgen in de toekomst zouden zijn. Het hof bevestigt het oordeel van de rechtbank dat het beding een ontoelaatbare inbreuk maakt op het recht op rechtsbescherming. De nietigverklaring blijft in stand.