Hof: boete van € 424.000 wegens niet terugbetalen vordering van € 27.500 niet immoreel

Een boetebepaling in een leningsovereenkomst is doorgaans een effectieve prikkel tot terugbetaling. In een recent geschil liet de oplopende boete de schuldenaar echter volkomen koud. Zelfs toen de boete ruim 15x het geleende bedrag oversteeg, bleef betaling uit. Was de exorbitante hoogte van de boete wel moreel aanvaardbaar? Advocaat verbintenissenrecht Thomas van Vugt bespreekt het arrest van het hof in deze opvallende zaak.

Nietigheid contractsbepaling

De contractsvrijheid tussen partijen is een groot goed in Nederland. Deze vrijheid kent echter enkele wettelijke grenzen, waaronder de openbare orde of de goede zeden. Is een contractuele afspraak in strijd met de openbare orde of goede zeden, dan is de bepaling nietig. Of een bepaling nietig is, mag de rechter op eigen initiatief (‘ambtshalve’) onderzoeken en vaststellen. Het is dus niet vereist dat een partij zich op deze nietigheid beroept. Dit is het verschil met vernietigbare rechtshandelingen: een partij moet een beroep doen hierop voordat de rechter er een oordeel over mag geven.

Boete van € 1.000 per dag

De zaak die in dit blog wordt besproken is een uitzonderlijk simpel geschil. Toch was het oordeel van het hof opmerkelijk. Wat was er aan de hand? De eisende partij had € 27.500 uitgeleend aan de schuldenaar. In de leningsovereenkomst staat dat de schuldenaar verplicht was het hele bedrag terug te betalen voor 6 november 2017. Over iedere dag dat het bedrag te laat zou worden terugbetaald was een boete van maar liefst € 1.000,- gesteld.

Rechtbank: boete moreel onaanvaardbaar

De uiterlijke datum van terugbetaling verscheen, maar de schuldenaar betaalde niets terug. In een door de schuldeiser gestarte incassoprocedure, werd de schuldenaar bij verstek (hij was niet verschenen) veroordeeld tot betaling van de hoofdsom ad € 27.500. De gevorderde boete van (tot 4 januari 2019 berekend) € 424.000,- werd afgewezen. De rechter oordeelde ambtshalve dat de boetebepaling nietig was wegens strijd met de goede zeden. Het boetebedrag van € 1.000,- staat in geen verhouding tot het geleende bedrag en was bovendien niet in tijd of bedrag gemaximeerd (zoals gebruikelijk is bij boetes).

Sprake van contractsvrijheid?

De schuldeiser gaat in hoger beroep Ons burgerlijk procesrecht kent het beginsel dat er onderzocht wordt in twee instanties: een ieder heeft het recht op een nieuwe behandeling van de zaak door een hogere rechter.
» Meer over hoger beroep hoger beroep en voert aan dat het boetebeding Een beding dat bij een zeker tekortschieten (een handelen, of een nalaten) de schuldenaar verplicht tot betaling van een geldsom of een andere verplichting.
» Meer over boetebeding boetebeding rechtsgeldig is overeengekomen tussen twee particulieren met de daarbij behorende contractsvrijheid. Het hof is het hiermee eens. De vraag is of het boetebeding in strijd is met de fundamenteel ervaren normen van ongeschreven recht. Hierbij staat de moraliteit centraal. Het hof acht het boetebeding niet immoreel.

Boete prikkel tot nakoming

Het hof overweegt dat het boetebeding als aansporing tot correcte nakoming door de schuldenaar strekt. Vooraf stond niet vast of de boete verschuldigd zou worden, en in welke omvang. Dit was geheel afhankelijk van het doen of (zoals in dit geval) nalaten van de schuldenaar zelf. Daarbij komt dat de schuldenaar tegenover de terugbetalingsverplichting geen zekerheidsrecht Zakelijke rechten die strekken tot ter zekerheid van een vordering, zoals pand en hypotheek.
» Meer over zekerheidsrecht zekerheid had gesteld. Volgens het hof valt niet in te zien dat in deze omstandigheden de moraliteit is geraakt. Het vonnis van de rechter wordt vernietigd en het hof wijst de gevorderde boete alsnog toe.