Prijsstijgingen voor grondstoffen doorbelasten aan een afnemer, kan dat zomaar?

Het is niemand ontgaan; de prijzen van diverse grondstoffen en producten zijn de afgelopen tijd enorm gestegen. Bedrijven zoeken naarstig naar manieren om deze prijsstijgingen op te vangen, bijvoorbeeld door deze door te belasten aan de afnemer. Onlangs heeft hierover het (voor zover bekend) eerste kort geding plaatsgevonden: kan een ondernemer in deze tijden een eenzijdige prijsverhoging doorvoeren? Advocaat contractenrecht Rosa Ruimschotel bespreekt de uitspraak.

Leveringsovereenkomst

In deze zaak had een leverancier van betonmortel een leveranciersovereenkomst gesloten met een afnemer, afnemer X. De leverancier zag op een gegeven moment de grondstoffen voor de betonmortel met wel 20% stijgen. Hierop heeft de leverancier aan al haar afnemers een brief gestuurd waarin zij aangeeft die prijsstijging te zullen gaan doorbelasten.

Eis Kort geding: doorleveren betonmortel

Afnemer X ging hier niet mee akkoord en weigerde de verhoging te betalen. Hierop dreigde de leverancier de leveringen op te schorten, wat desastreuse gevolgen zou hebben voor de bedrijfsvoering van afnemer X. In een kort geding eiste hij dat de leverancier werd verplicht om de levering van betonmortel voor te zetten. In dit geval kreeg de afnemer gelijk omdat er specifiek een vaste prijs was afgesproken in het contract Een akte (schriftelijke vastlegging) van een overeenkomst.
» Meer over contract contract. De leverancier moest dus doorleveren tegen dezelfde prijs.

Inval door Rusland onvoorziene omstandigheid?

Het beroep van de leverancier op Onvoorziene omstandigheden Omstandigheden die partijen niet hebben (kunnen) voorzien bij het sluiten van een overeenkomst die een wezenlijke (nadelige) invloed hebben op de (wijze van) nakoming van de overeenkomst.
» Meer over onvoorziene omstandigheden onvoorziene omstandigheden (artikel 6:256 BW) werd in deze zaak niet behandeld maar de rechter hintte erop dat dit weleens tot een andere uitkomst zou hebben kunnen leiden. De vraag is namelijk of overeenkomsten die vóór de inval van Rusland zijn afgesloten en waarin vaste prijzen staan ongewijzigd in stand kunnen blijven gezien de huidige extreme prijsstijgingen. Soms biedt het contract of de toepasselijke voorwaarden hiervoor zelf een bepaling op basis waarvan de prijs kan worden gewijzigd. Als dit niet het geval is, mag een contractspartij in beginsel niet wijzigen.

Wijziging overeenkomst

Omdat het ongewijzigd uitzitten van een contract voor sommige partijen onevenredig nadelige gevolgen kan hebben, biedt de wet uitkomst. Op grond van onvoorziene omstandigheden kan een rechter op verzoek van een contractspartij de overeenkomst Een meerzijdige rechtshandeling, waarbij een of meer partijen jegens een of meer andere partijen een verbintenis aangaan.
» Meer over overeenkomst overeenkomst wijzigen. Bijvoorbeeld de prijs. De omstandigheden moeten wel van dien aard zijn dat de wederpartij De tegenpartij in een procedure of de partij met wie een contract is gesloten.
» Meer over wederpartij wederpartij naar redelijkheid en billijkheid Een bron van ongeschreven objectief recht waaraan mensen zich moeten gedragen jegens elkaar.
» Meer over redelijkheid en billijkheid redelijkheid en billijkheid ongewijzigde instandhouding van de overeenkomst niet mag verwachten.

Overmacht

Een andere wettelijke bepaling die een rol kan spelen bij contracten die door de inval door Rusland direct of indirect worden beïnvloed, is die ten aanzien van overmacht Een schuldenaar verkeert in overmacht als hij tekortschiet en de tekortkoming niet aan hem valt toe te rekenen.
» Meer over overmacht overmacht. Als een contractspartij vanwege een overmachtssituatie een contract tijdelijk of helemaal niet meer kan nakomen, is deze partij geen schadevergoeding verschuldigd. Volgens de wet is er sprake van als een tekortkoming Alle gevallen waarin hetgeen de schuldenaar verricht in enig opzicht achter blijft bij hetgeen de verbintenis vergt, ongeacht of deze handelwijze de schuldenaar toerekenbaar is of niet.
» Meer over tekortkoming tekortkoming niet aan de schuld van schuldenaar te wijten is of krachtens wet, rechtshandeling Een rechtshandeling is een feitelijke handeling met rechtsgevolg.
» Meer over rechtshandeling rechtshandeling of de in het verkeer geldende opvatting niet voor zijn rekening komt. Let er wel op dat in veel contracten een beroep op overmacht is uitgesloten of beperkt (bijvoorbeeld bij oorlog). Kijk daarom eerst goed naar ‘de kleine lettertjes’.

Rechtspraak coronacrisis toepasselijk?

De vraag is of de oorlog in Oekraïne zodanig onvoorzien is dat contractspartijen daar bij het sluiten van de overeenkomst geen rekening mee hoefde te houden. Die vraag is voor zover bekend nog niet door de rechter beantwoord maar dat zal vermoedelijk niet lang meer duren. Dezelfde tendens deed zich voor bij de coronacrisis waarbij op grond van rechtspraak de gevolgen – van met name de lockdowns – werden verdeeld over contractspartijen. Wellicht dat bij deze rechtspraak aansluiting kan worden gezocht. Wij houden u op de hoogte!