Schenking, natuurlijke verbintenis en onverschuldigde betaling: wat is het verschil?

Jarenlang heeft mevrouw X flinke geldbedragen afgedragen aan een echtpaar waarbij zij tijdelijk inwoonde. Op een gegeven moment wil zij het geld terug en dagvaardt het echtpaar. Heeft mevrouw X recht op terugbetaling op grond van onverschuldigde betaling Het verrichten van een prestatie zonder (rechts)grond; recht op terugvordering.
» Meer over onverschuldigde betaling onverschuldigde betaling? Of was hier sprake van een schenking De overeenkomst om waarbij de schenker uit zijn eigen vermogen de begiftigde verrijkt zonder dat de begiftigde hiervoor een tegenprestatie verschuldigd is.
» Meer over schenking schenking of van een natuurlijke verbintenis Een rechtens niet-afdwingbare verbintenis.
» Meer over natuurlijke verbintenis natuurlijke verbintenis? Advocaat verbintenissenrecht Thomas van Vugt bespreekt de uitspraak en licht deze begrippen toe.

Schenking, natuurlijke verbintenis of onverschuldigde betaling?

In de periode van 1994 tot 2007 heeft de schuldeiser in deze zaak, mevrouw X, onverplicht flinke bedragen aan de schuldenaren, een echtpaar, afgedragen. Het ging soms om duizenden euro’s per maand. Mevrouw X begon haar geld af te dragen toen zij geruime tijd bij het echtpaar inwoonde. Maar het geld is niet alleen voor haar levensonderhoud gebruikt maar ook –en zelfs grotendeels- voor consumptieve uitgaven van het echtpaar (dat in de bijstand zat). Vakanties, kleding en zelfs de verbouwing van de woning van het echtpaar werden bekostigd door mevrouw X.

Aanspraak op toezegging terugbetaling?

Na verloop van tijd kreeg mevrouw X genoeg van het “kaalplukken” door het echtpaar. In reactie op dit ongenoegen heeft één van de schuldenaren een brief gestuurd waarin hij aanbood om na het overlijden van zijn vader een bedrag van € 200.000 terug te betalen. Echter, het echtpaar heeft nooit iets terugbetaald. In de procedure die leidde tot de uitspraak ging het om de vraag of de mevrouw X nu aanspraak kon maken op deze toezegging.

Hof: onverschuldigde betaling dus recht op terugbetaling

Het hof stelt voorop dat er geen sprake was van een natuurlijke verbintenis: de betalingen hadden een onverplicht karakter. Met andere woorden, er stond geen tegenprestatie tegenover van het echtpaar. Er was evenmin sprake van een schenking. Mevrouw X mag daarom de brief zien als harde toezegging dat de onverschuldigde afdrachten tot een bedrag van € 200.000 zouden worden terugbetaald. Er is geen sprake van een vrijblijvend voorstel dat het echtpaar zomaar kan intrekken. Het echtpaar wordt dan ook veroordeeld 2 ton euro aan mevrouw X te betalen.

Natuurlijke verbintenis: niet rechtens afdwingbaar

Als je uit hoofde van een verbintenis (hetzij een overeenkomst Een meerzijdige rechtshandeling, waarbij een of meer partijen jegens een of meer andere partijen een verbintenis aangaan.
» Meer over overeenkomst overeenkomst, hetzij een wettelijke grond) recht hebt een geldbedrag, dan is de betaling hiervan door de schuldenaar niet “onverschuldigd”. Er ligt immers een grond aan ten grondslag. Als de schuldenaar niet betaalt, kan je naar de rechter stappen en betaling afdwingen. Sommige verbintenissen kan je echter niet rechtens afdwingen. Dit noemen we natuurlijke verbintenissen. In de wet is neergelegd welke verbintenissen niet rechtens afdwingbaar zijn (zoals o.a. de vordering uit hoofde van een weddenschap of een verjaarde vordering). Ook de verbintenis die volgt uit een dringende morele verplichting (bijvoorbeeld onderhoud van een partner) wordt aangemerkt als een natuurlijke verplichting.

Advocaat bij schenking, natuurlijke verbintenis en onverschuldigde betaling: AMS Advocaten

De nakoming van een natuurlijke verbintenis is geen schenking. Een schenking is de overeenkomst waarbij de schenker uit zijn eigen vermogen de begiftigde verrijkt zonder dat de begiftigde een tegenprestatie verschuldigd is. Bij een natuurlijke verbintenis is er wel een vorm van een tegenprestatie aanwezig. Wordt er een bedrag betaald zonder rechtsgrond (dus zonder een contractuele of wettelijke verplichting daartoe), dan noemen we dit een onverschuldigde betaling. Schenking is geen onverschuldigde betaling maar een overeenkomst “om niet”. Degene die onverschuldigd heft betaald is gerechtigd dit terug te vorderen. In de hier besproken zaak was er sprake van een onverschuldigde betaling van mevrouw X.