Verrekening in eigenlijke, algemene en processuele zin

In een interessante conclusie constateerde de procureur-generaal bij de Hoge Raad eerder dit jaar dat het begrip ‘ verrekening Het tegen elkaar wegstrepen van schulden over en weer waardoor een verbintenis teniet gaat.
» Meer over verrekening verrekening’ in verschillende betekenissen pleegt te worden gebruikt. De procureur-generaal concludeerde tot verwerping van het cassatieberoep. Onlangs heeft de Hoge Raad deze conclusie gevolgd en de zaak afgedaan met een beroep op art. 81 Wet RO. In deze blog bespreekt advocaat Sander Schouten de conclusie van de procureur-generaal en de daarin genoemde verschillende betekenissen van het begrip ‘verrekening’.

De feiten van de zaak

Verkort weergegeven ging het in deze zaak om het volgende. Een werknemer ( eiser De partij die gedagvaard wordt om te verschijnen in een rechtszaak wordt aangeduid als de gedaagde. Dit in tegenstelling tot de eiser, de partij die het initiatief tot de rechtszaak heeft genomen en daartoe door een gerechtsdeurwaarder een dagvaarding heeft laten betekenen aan de gedaagde.
» Meer over eiser eiser tot cassatie Het beroep dat tegen een arrest van het Hof kan worden ingesteld bij de Hoge Raad
» Meer over cassatie cassatie) is tot oktober 2016 in dienst geweest bij werkgever (verweerster). De werknemer is bestuurder van een aantal oorspronkelijk aan werkgever gelieerde vennootschappen. De arbeidsovereenkomst De overeenkomst waarbij de ene partij, de werknemer, zich verbindt in dienst van de andere partij, de werkgever, tegen loon gedurende zekere tijd arbeid te verrichten.
» Meer over arbeidsovereenkomst arbeidsovereenkomst tussen de werkgever en de werknemer is geëindigd door middel van een beëindigingsovereenkomst ( vaststellingsovereenkomst De overeenkomst waarin partijen bindende afspraken maken ter voorkoming of beëindiging van een bestaande onzekerheid of een bestaand geschil.
» Meer over vaststellingsovereenkomst vaststellingsovereenkomst). De werknemer vordert dat de werkgever wordt veroordeeld tot betaling van vergoedingen die uit de beëindigingsovereenkomst voortvloeien. De kantonrechter heeft de vordering toegewezen, maar heeft daarbij bepaald dat op het aan de werknemer te betalen bedrag een gedeelte (groot €75.000,-) in mindering mag worden gebracht. Deze som was namelijk al voldaan doordat deze in mindering is gebracht op de schuldpositie van een vennootschap van de werknemer in haar rekening-courantverhouding met de werkgever. Het hof heeft dit oordeel bekrachtigd.

In cassatie komt de werknemer onder meer op tegen het expliciete oordeel van het hof dat de omstandigheid dat de werknemer en zijn vennootschap verschillende juridische entiteiten zijn, niet aan verrekening in de weg staat. Immers: voor verrekening is wederkerigheid vereist (art. 6:127 lid 2 BW), wat inhoudt dat de betrokken partijen over en weer elkaars schuldeiser en schuldenaar zijn.

Procureur-generaal: verschillende betekenissen van het begrip ‘verrekening’

Bij de bespreking van het cassatiemiddel stelt de procureur-generaal dat het begrip ‘verrekening’ in verschillende betekenissen pleegt te worden gebruikt.

Ten eerste is er ‘verrekening in eigenlijke zin’; dat wil zeggen verrekening als bedoeld in art. 6:127 BW e.v. Daarbij verklaart een schuldenaar jegens zijn schuldeiser dat hij zijn schuld met een vordering verrekent of doet hij een beroep op de delging van een schuld door een al voltooide verrekening. Door de verrekening vallen schuld en vordering tot hun gemeenschappelijk beloop tegen elkaar weg. Een partij is bevoegd tot verrekening als voldaan is aan de vereisten van art. 6:127 lid 2 BW: (i) de betrokken partijen zijn over en weer elkaars schuldeiser en schuldenaar (wederkerigheid); (ii) de schuldenaar heeft een prestatie te vorderen die beantwoordt aan zijn schuld (gelijksoortigheid); (iii) de schuldenaar is bevoegd tot betaling van zijn schuld; en (iv) de schuldenaar is bevoegd tot het afdwingen van de betaling van zijn vordering. Lid 3 geeft een aanvullend (negatief) vereiste: vordering en schuld mogen niet in van elkaar gescheiden vermogens vallen. Art. 6:127 BW is in beginsel van regelend recht, zodat partijen verrekening contractueel kunnen verruimen, beperken of uitsluiten. Een dergelijke contractuele verruiming kan ook bestaan in een afwijking van het wederkerigheidsvereiste.

Ten tweede is er ‘verrekening in algemene zin’. Hiermee wordt bedoeld de situatie waarin een bedrag in de berekening van een verschuldigde som wordt ‘meegenomen’. In een juridische procedure kan verrekening in algemene zin zich voordoen bij het vaststellen van de omvang van een geldvordering, bijvoorbeeld het vaststellen van de hoogte van een schadevergoeding, waarbij bepaalde posten in mindering op het schadebedrag worden gebracht.

Tot slot is er ‘verrekening in processuele zin’. In dat geval streept de rechter (op verzoek van een partij) in het dictum veroordelingen in conventie en reconventie tot hun gezamenlijk verloop tegen elkaar weg.

De verschillende verrekeningsbegrippen in de rechtspraktijk

Volgens de procureur-generaal worden de verschillende verrekeningsbegrippen in de rechtspraktijk niet altijd van elkaar onderscheiden. Neem het voorbeeld van een schuldeiser die verhaal neemt op goed Goederen zijn alle zaken en alle vermogensrechten.
» Meer over goed goederen van zijn schuldenaar en de opbrengst in mindering brengt op zijn vordering. Dit is geen verrekening in de zin van art. 6:127 BW. Een administratieve boeking van die opbrengst in de rekening-courant tussen deze partijen zou dat niet anders maken. Hoewel in de rechtspraak wel wordt gesproken van ‘verhaal door verrekening’, is van verrekening in eigenlijke zin geen sprake.

Conclusie procureur-generaal

De procureur-generaal concludeert op dit punt dat de overweging van het hof dat de verschillende identiteiten van de werknemer en zijn vennootschap niet in de weg staan aan ‘verrekening’, kennelijk strekt tot het betoog dat de verschillende identiteiten van de werknemer en zijn vennootschap niet in de weg staan aan bevrijdende betaling Als de schuldenaar door betaling bevrijd is van zijn verplichtingen.
» Meer over bevrijdende betaling bevrijdende betaling door middel van de verrekening in rekening courant. Aan de werknemer kan wel worden toegegeven dat de overweging van het hof ‘ongelukkig geformuleerd’ is, aldus de procureur-generaal.