auteursrecht

Intellectueel eigendomsrecht: auteursrecht

Eén van de belangrijkste intellectuele eigendomsrechten is het auteursrecht. Het auteursrecht beschermt werken van letterkunde, wetenschap of kunst en is vastgelegd in de Auteurswet. De maker van een werk geniet auteursrechtelijk bescherming vanaf het moment dat hij het werk heeft gemaakt. Hiervoor hoeft het werk niet geregistreerd te worden, het ontstaat automatisch. Het auteursrecht vervalt pas 70 jaar na het overlijden van de maker.

Origineel karakter en zintuiglijk waarneembaar

Niet iedere creatie van een mens valt onder het auteursrecht. Enkel werk van eigen, oorspronkelijk karakter dat het persoonlijke stempel van de maker draagt, komt in aanmerking voor auteursrechtelijke bescherming. Daarnaast moet het werk zintuiglijk waarneembaar zijn. Een idee voor een gedicht in iemands hoofd is niet beschermd.

Voorbeelden van auteursrechtelijk beschermde werken:

• boeken, brochures, nieuwsbladen, tijdschriften en andere geschriften, zoals romans, novellen, (Sinterklaas-) gedichten, brieven, opstellen, advertenties en slagzinnen;
• muzikale composities;
• toneelwerken, choreografieën en pantomimes;
• films en videoclips;
• schilderijen, tekeningen, (spot)prenten, strips, grafische werken;
• bankbiljetten;
• architectonische werken;
• foto’s;
• werken van beeldende kunst;
• producten van industriële of ambachtelijke vormgeving;
• software.

Exploitatierechten

Onder de exploitatierechten van de maker vallen het alleenrecht om het beschermde werk openbaar te maken en het alleenrecht om het recht te verveelvoudigen. Deze rechten zijn overdraagbaar. Onder openbaar maken valt o.a. het uitzenden van een programma, het opvoeren van een toneelstuk of het in druk laten verschijnen van een boek. Ook het uploaden van een werk op het internet is een vorm van openbaarmaking. Verveelvoudigen ziet op het maken van identieke exemplaren van het werk. Dit kan zijn door het werk te kopiëren, na te maken, af te drukken of door het werk te downloaden van het internet. Met name deze laatste vorm van verveelvoudigen zorgt voor veel juridische discussies.

Persoonlijkheidsrechten

Voorts komt de maker persoonlijkheidsrechten toe. Deze beogen de ideële waarde van het werk te beschermen. Onder de rechten vallen het recht op naamsvermelding, het recht van de maker zich te verzetten tegen wijzigingen in het werk en het recht om zich te verzetten tegen aantasting van het werk. Deze ‘morele’ rechten zijn niet overdraagbaar en de maker kan dus ook als hij zijn auteursrecht heeft overgedragen een beroep doen op deze rechten.

Overdracht van auteursrecht

Regelmatig worden auteursrechten overgedragen aan een derde. Bijvoorbeeld de artiest die zijn muziek wil laten uitgeven bij een platenmaatschappij of de schrijver die toestemming geeft aan een toneelgezelschap om zijn toneelstuk uit te voeren. Voor de overdracht van auteursrecht is een daartoe bestemde akte vereist (artikel 2 lid 2 Auteurswet). Bij overdracht draagt de maker –meestal tegen betaling- de zeggenschap over het verdere gebruik van zijn werk over. Een akte is in principe een “ondertekend geschrift, bestemd om tot bewijs te dienen”, maar sinds 1 juli 2010 bepaalt de wet (artikel 156a Rv.) echter dat akten ook op een andere wijze dan schriftelijk kunnen worden opgemaakt, mits die vastlegging aan bepaalde (strenge) voorwaarden voldoet; een digitaal bestand zoals een PDF-document kan daaraan voldoen. Verder is van belang dat overdracht van auteursrecht in algemene voorwaarden in principe geldig is. Dat kan anders zijn als die voorwaarden zijn ondertekend, maar dan moet wel duidelijk zijn dat dit is gebeurd om als bewijs van de daarin vastgelegde overdracht te dienen. En dat is meestal niet het geval.

Licentie van auteursrecht

Er kan ook voor worden gekozen om een auteursrecht niet over te dragen, maar om een recht op het gebruik van het auteursrecht te geven. Dat wordt een licentie genoemd. Daarmee geeft de maker in feite toestemming aan een derde om zijn werk voor een bepaalde periode in een bepaalde regio te exploiteren. De eigendom van het werk blijft dan in handen van de maker, die een licentievergoeding ontvangt. Een licentie kan exclusief zijn (wat meebrengt dat het de maker niet meer vrijstaat de rechten ook aan derden te geven). Verder kan een licentie bepalen dat de licentiehouder op zijn beurt weer een sublicentie mag verlenen.

Beperkingen van auteursrecht

De wetgever heeft enkele belangrijke beperkingen gesteld aan het Auteursrecht. Zo mag in het kader van de persvrijheid de pers zonder toestemming werken aanhalen of overnemen, mits de bron wordt genoemd. Daarnaast mogen consumenten voor eigen gebruik een kopie maken van een auteursrechtelijk beschermd werk (de zogeheten thuiskopie). Ook voor het onderwijs geldt een uitzondering.

Advocaat auteursrecht en intellectueel eigendomsrecht in Amsterdam

Een advocaat intellectueel eigendomsrecht van AMS Advocaten kan u van dienst zijn bij diverse zaken omtrent auteursrecht, zoals het opstellen van een akte van overdracht van auteursrecht, licentieovereenkomsten of geschillen omtrent inbreuk.