haviltex-criterium

In een contract leggen de contractspartijen vast wat zij over en weer aan elkaar verplicht zijn. Dit is nuttig, want dan weten beide partijen wat er van hen wordt verwacht. Toch treden er regelmatig misverstanden op. Zo kan het voorkomen dat een contractspartij een bepaling op een geheel andere wijze leest dan zijn wederpartij. Bij de uitleg van de in discussie zijnde contractsbepaling kan de letterlijke tekst dan ontoereikend zijn om het geschil te beslechten.

Partijbedoeling mede relevant bij uitleg contract

De Hoge Raad heeft in dit kader in haar arrest van 13 maart 1981 (het Haviltex-arrest) bepaald hoe een overeenkomst uitgelegd moet worden. In dat arrest formuleerde zij het zogenaamde Haviltex-criterium. Dat criterium komt erop neer dat bij de uitleg van een overeenkomst niet alleen gekeken moet worden naar de taalkundige betekenis van de tekst, maar naar de betekenis die partijen aan die tekst mochten toekennen, gelet op de gegeven omstandigheden van het geval en op basis van wat zij van elkaar mochten verwachten.

Verwachting van partijen

Voor de vraag wat partijen mochten verwachten van elkaar is onder meer van belang tot welke maatschappelijke kringen zij behoren en in hoeverre hun rechtskennis reikt. Of het contract gesloten is tussen twee professionele partijen in dezelfde branche, of tussen een onderneming en een consument maakt verschil. Ook de context van het beding dat uitgelegd wordt en hoe dat beding tot stand is gekomen speelt een rol. Als partijen over het beding hebben onderhandeld mag sneller worden aangeknoopt bij de letterlijke tekst dan als het beding geheel niet aan de orde is gekomen. E-mails en brieven die voorafgaand aan het sluiten van de overeenkomst over en weer zijn verzonden, kunnen dus van belang zijn bij de uitleg van de overeenkomst.

Grammaticale uitleg bij commerciële overeenkomst

Dat de bewoordingen van de overeenkomst niet doorslaggevend zijn, betekent niet dat de rechter altijd verder moet kijken dan de letterlijke tekst. Bij een zuiver commerciële overeenkomst tussen twee professionele partijen die zijn bijgestaan door juristen, mag de rechter sneller uitgaan van een grammaticale uitleg van de contractsbepaling. Als de bewoordingen van de bepaling een zeer voor de hand liggende uitleg geeft, dan rust op de rechter overigens wel een verzwaarde motiveringsplicht om een tegengestelde uitleg te aanvaarden.